Digitale slang bijt zich in staart bij informatievoorziening

In 2025 onderzocht de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd(IGJ) de begrijpelijkheid van zorg en of de zorg aansluit bij de behoeften van de patiënt. Dit in het kader van het jaarthema. Uit gesprekken met patiënten, cliënten en naasten en bezoeken aan zorginstellingen en zorgnetwerken blijkt waar het goed gaat en waar nog verbeteringen mogelijk zijn. Een groot aantal van de mensen die de IGJ sprak heeft moeite met het begrijpen van zorginformatie. Uitleg ontbreekt of is onduidelijk, de taal die wordt gebruikt is vaak te moeilijk en het lettertype in brieven of folders soms te klein. Veel ondervraagden missen schriftelijke informatie die ze later kunnen teruglezen. Daarnaast is informatie soms alleen digitaal beschikbaar, zoals digitale afspraken of folders. Niet iedereen kan deze informatie dan even goed raadplegen.

Dit alles treft de IGJ aan in een zorglandschap dat ernaar streeft zoveel mogelijk zaken digitaal te doen. En dat gaat wringen.

Digitale vaardigheid

Een ander onderzoek, van IT-diensverlener Conclusion, en besproken op de website Skipr.nl,  laat zien dat zorgprofessionals waarschuwen: dat digitale zorg ongelijkheid vergroot. 52 procent van de geïnterviewde zorgverleners ziet dat verschillen in digitale vaardigheden zorgen voor ongelijkheid en risico’s voor de toegankelijkheid van zorg. Naast praktische obstakels maken zorgprofessionals zich zorgen over het behoud van menselijkheid in de zorg. Hoewel 88 procent vindt dat menselijkheid voorop moet staan bij digitalisering, vreest 42 procent dat door de focus op techniek het menselijke aspect verdwijnt. Bovendien vindt bijna de helft (48 procent) dat digitale zorg te vaak wordt gestuurd door organisatorische belangen in plaats van patiëntbehoeften.

Waarschuwing

Herbert Fetter, managing consultant bij Morgens Conclusion, noemt de uitkomsten een duidelijke waarschuwing: “Digitale ongelijkheid leidt nu al tot praktische problemen, zoals patiënten die hun medicatie missen of geen afspraak kunnen maken. Daarom moeten we veel meer aandacht besteden aan de gebruiksvriendelijkheid van digitale toepassingen, afgestemd op verschillende doelgroepen. Ook de begrijpelijkheid van informatie verdient prioriteit.”

Papierloze ziekenhuis

Ziekenhuizen en andere zorginstellingen proberen al 20 jaar door digitalisering te komen tot een papierloze organisatie. Er bestaat zelfs een systeem om de mate van digitalisering aan te geven. Dat gaat volgens het EMRAM-model. Het Electronic Medical Record Adoption Model van HIMSS (Healthcare Information and Management Systems Society) is geïntroduceerd in 2005.

HIMMS is een non-profit-organisatie uit de V.S. HIMMS houdt zich bezig met het verbeteren van de gezondheidszorg op het gebied van kwaliteit, veiligheid, kosteneffectiviteit en toegang door het beste gebruik van informatietechnologie en managementsystemen.

Het EMRAM-model is ontwikkeld om de volwassenheid van het gebruik van informatiesystemen, met name elektronische medische dossiers in ziekenhuizen te meten en de patiëntveiligheid te verbeteren. Het model kent acht fasen (0 tot en met 7) die de voortgang beschrijven van een papieren omgeving naar een volledig gedigitaliseerde en geïntegreerde omgeving. Stap 0 betekent geen digitalisering en stap 7 volledige implementatie ervan.

Het gaat wringen

Wat je eigenlijk al op je klompen aan kon voelen is dat er door het verschil in het digitaal vaardig zijn van burgers er bij de patiëntenpopulatie een tweedeling ontstaat/ontstaan is.

De IGJ zegt: “Gelijke toegang tot zorg staat onder druk omdat zorg voor grote groepen mensen vaak niet begrijpelijk of niet passend is. Door verschillen in taalvaardigheid, gezondheidsvaardigheden, achtergrond en leefomstandigheden sluit zorg niet altijd aan bij wat patiënten nodig hebben. Dit vergroot gezondheidsverschillen. Dat betekent dat patiënten moeite hebben met het vinden, begrijpen en gebruiken van gezondheidsinformatie. Zorgorganisaties kunnen dit verbeteren door begrijpelijke communicatie, aandacht voor uiteenlopende doelgroepen en zorg die beter aansluit op de wensen en mogelijkheden van de patiënt.”

De IGJ doet dan ook een oproep om de communicatie met patiënten op een voor hen begrijpelijk taalniveau te baseren en aandacht te hebben voor de wens van veel patiënten om thuis informatie OP PAPIER na te lezen.

Geen verplaatsing van de papierlast

Wat ik uit de informatie van de IGJ distelleer is dat een ziekenhuisorganisatie zich er ook niet van af kan maken door patiëntinformatie alleen via een website benaderbaar te maken, hetzij met website-tekst hetzij door uit te printen PDF’s. Het bekijken ervan, het downloaden en uitprinten door de patiënt vooronderstelt ook een bepaalde mate van digitale vaardigheid. En die heeft nu eenmaal niet iedereen in de bevolking.

Het verschuiven van de papierlast richting patiënt door het uit willen laten printen door de patiënt van ziekenhuisinformatie ziet de IGJ dus ook niet zitten. Mensen moeten informatie op papier gewoon mee moeten krijgen bij een ziekenhuisbezoek.

Wat we hier dus zien is dat strakke digitalisering van ziekenhuizen als een slang is die zichzelf in de staart bijt. Het kan ook anders ten behoeve van de patiënt waar alles om draait in de zorg.

W.J. Jongejan, 3 december 2025

Afbeelding van atul prajapati via Pixabay