Veronderstelde Asser “moordzaak” lijkt klassiek geval conflict van plichten
Op 20 april 2023 verscheen in de media het bericht dat de politie een verpleegkundige, werkzaam in corona-tijd in het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen opgepakt had op verdenking van betrokkenheid bij de dood van mogelijk twintig patiënten. Later ging het beeld kantelen want op 1 juni 2023 verscheen het bericht dat de verdachte persoon vrij kwam. Op 12 april 2024 liet het Openbaar Ministerie weten dat ze de verpleegkundige niet vervolgt. Tenslotte verscheen op 25 mei 2024 het bericht dat de betrokken persoon een tuchtzaak start tegen de GGZ-instelling die hem behandelde. Deze instelling, GGZ Drenthe, had in 2023 de politie in kennis gesteld van het vermoeden van een misdrijf/misdrijven. In de Volkskrant van 25 mei 2024 verscheen een uitgebreid interview van de verpleegkundige waarbij deze zijn onbegrip toonde voor de GGZ-instelling. Op enige afstand naar deze casus kijkend lijkt het medisch beroepsgeheim doorbroken vanwege een conflict van plichten.
Medisch beroepsgeheim
Het medisch beroepsgeheim van een arts of andere behandelaren die daaronder vallen, vormt een groot goed. Het zorgt ervoor dat iemand, die hulp zoekt bij medisch beroepsgeheim-houder, weet dat wat hij/zij in de spreekkamer vertelt niet uitgewisseld wordt met derden. Het beschermt niet alleen de arts maar ook de samenleving als geheel omdat bij ongelimiteerde doorbreking van het medisch beroepsgeheim er zorgmijding kan optreden. In het geval van bijv. besmettelijke ziekten kan dat desastreus zijn. Er zijn echter wel enkele uitzonderingen op het medisch beroepsgeheim. In de eerste plaats is dat als de patiënt/cliënt zelf toestemming geeft gegevens met derden te delen. Ten tweede kan er een wettelijk voorschrift bestaan. Dat geldt bijv. bij de aangifte van besmettelijke ziekten en de verplichte melding van de doodsoorzaak. Er bestaat echter nog een derde mogelijkheid om het beroepsgeheim toch te doorbreken. Dat speelt bij het zogenaamde conflict van plichten.
Conflict van plichten
Een zorgverlener mag het medisch beroepsgeheim doorbreken bij een conflict van plichten. Zo’n conflict ontstaat als het bewaren van het medisch beroepsgeheim ernstig nadeel of gevaar oplevert voor de patiënt of iemand anders/anderen. Van een conflict van plichten is slechts in zeer uitzonderlijke gevallen sprake. Het moet gaan om een noodsituatie.
Uitleg KNMG
Op de website van de Kon. Ned. Maatschappij ter bevordering van de Geneeskunst(KNMG) staat een nadere uitleg van het conflict van plichten.
“We spreken van een ‘conflict van plichten’ als een arts meent dat hij zijn beroepsgeheim moet doorbreken, omdat een ander concreet belang zwaarder weegt en omdat hij met het doorbreken van het beroepsgeheim ernstig nadeel kan voorkomen. In deze gevallen moet de arts een afweging maken tussen verschillende belangen: het belang van de patiënt dat zijn geheim bewaard blijft versus een ander concreet belang. De beslissing om het beroepsgeheim al dan niet te doorbreken, ligt bij de arts. Besluit een arts om dit te doen, dan is hij niet strafbaar als hij zich met succes kan beroepen op overmacht.”
Overmacht
Het begrip “overmacht is in juridische zin is in artikel 40 van het Wetboek van Strafrecht als volgt gedefinieerd:
“Straffeloosheid komt de dader van een strafbaar feit toe wanneer het delict is begaan onder dusdanige benarde omstandigheden die maken dat van de dader in redelijkheid niet te vergen viel dat hij het feit naliet. De desbetreffende omstandigheden worden door de wetgever aangeduid met het verzamelbegrip ‘overmacht’. “
Voorwaarden
De KNMG geeft aan dat bij doorbreking van het medisch beroepsgeheim een aantal zorgvuldigheidseisen spelen,:
Van een afstand is moeilijk te zeggen of GGZ Drenthe zich aan al deze zorgvuldigheidseisen heeft gehouden.
Woorden en de perceptie van woorden
Waar het in deze casus om gaat is voornamelijk het woordgebruik dat de verpleegkundige bezigde toen hij hulp zocht voor zijn mentale problemen. Die waren het gevolg van beroepsmatig handelen bij corona-patiënten. En hoe die woorden overkwamen op behandelaar/behandelaren. In het interview in de Volkskrant zegt de verpleegkundige dat hij zijn handelen bij de verpleging van ernstig zieke corona-patiënten met o.a. toediening van morfine als moord ervoer. Iedere buitenstaander moet gissen over welke woorden exact verder nog gebruikt zijn tijdens de contacten met de GGZ-instelling en welke algemene indruk de cliënt daarbij maakte.
Afweging
Ik denk gezien het handelen van de GGZ-instelling dat men op basis van de woorden van de betrokken, dacht aan mogelijk meerdere ernstige delicten. Dan moet je de afweging maken of je de wetenschap die je hebt voor je houdt met het risico op meer delicten, of dat je met een beroep op het conflict van plichten met de politie gaat spreken over de verdenking van een misdrijf/misdrijven. We zullen bij de tuchtcollege gaan zien of dat oordeelt of alle zorgvuldigheidseisen in acht zijn genomen.
Alleen maar verliezers
Het trieste is dat deze casus alleen maar verliezers kent. De verpleegkundige is beschadigd door alles wat er tot nu toe gebeurde en wat erover in de media kwam. De GGZ-instelling heeft evengoed beschadiging opgelopen met bovendien consequenties voor de behandeling van andere cliënten. Die kunnen de indruk, al dan niet terecht, hebben dat de GGZ-instelling het met medisch beroepsgeheim niet nauw neemt.
Het zal uiteindelijk gaan over wat er gezegd is, wat ervan vastgelegd is en hoe dat vastgelegd is. En of men alle zorgvuldigheidseisen correct in acht genomen heeft.
W.J. Jongejan, 28 mei 2024
Afbeelding van Ria Sopala via Pixabay