ACM wil samenwerking zorg-ICT-afnemers faciliteren versus leveranciers
Dataportabiliteit en interoperabiliteit van zorg-ICT-systemen zijn vandaag de dag nog steeds een groot probleem. Het data kunnen opvragen en effectief uitwisselen lijkt met de huidige technologie een vanzelfsprekendheid. Niets is minder waar. Naast inspanningen van de minister van VWS houdt ook de Autoriteit Consument en Markt(ACM) zich bezig met het niet goed functioneren van de markomstandigheden in de zorg-ICT. De concept leidraad “Goed werkende markten voor zorg-ICT” publiceerde de ACM op 1 juli 2022. Het 20 pagina’s grote stuk laat zien dat de ACM zeer forse belemmeringen van de markt ziet door leveranciers van ZIS/EPD-leveranciers. ZIS staat overigens voor Ziekenhuis Informatie Systeem en EPD voor Elektronisch PatiëntenDossier. De ACM focust zich in de leidraad op ZIS-sen en niet op Huisarts- of Apotheek InformatieSystemen. De reden daarvoor is dat met name in de ziekenhuiswereld door zeer scheve marktverhoudingen er sprake is van een onevenredige marktmacht bij zorg-ICT-leveranciers.
Speelveld
Waar gaat het in de ziekenhuiswereld om qua zorg-ICT. De ACM schreef in december 2021 een marktverkenning over de ziekenhuis-ICT, genaamd “ZIS/EPD-systemen: marktproblemen en Oplossingsrichtingen. Een tussenstand.”
Momenteel worden in de Nederlandse ziekenhuizen ZIS/EPD-systemen gebruikt van vier leveranciers: Cerner/SAP (i.s.h.med/IS-H), ChipSoft (HiX), Epic (Epic) en Nexus (Nexus). Een enkel ziekenhuis gebruikt nog geen geïntegreerd ZIS/EPD-systeem maar gebruikt deelsystemen van verschillende aanbieders. De tendens is dat ziekenhuizen overgaan naar een geïntegreerd systeem en van eenvoudigere systemen naar complexere systemen met meer modules en functionaliteiten. De markt is de afgelopen vijf jaar geconsolideerd. ChipSoft is de duidelijke marktleider, gevolgd door Epic. 51 ziekenhuizen hebben momenteel een ZIS/EPD-systeem van ChipSoft, 11 ziekenhuizen hebben Epic als huidige ZIS/EPD-leverancier. De overige ziekenhuizen beschikken over een Nexus- of Cerner/SAP-systeem, respectievelijk 7 en 5.
Tegenstribbelen
Tekenend was dat een niet nader genoemde ZIS-leverancier via de voorzieningenrechter af dat alleen de managementsamenvatting gepubliceerd kon worden. Daarin stonden geen namen en rugnummers. Iedereen die een beetje thuis is in de zorg-ICT wist dat het alleen Chipsoft geweest kon zijn.
Groot aantal belemmeringen
De ACM signaleert in de nu gepubliceerde concept-leidraad een groot aantal belemmeringen die ZIS-EPD-leveranciers opwerpen om tot een evenwichtige markt te komen.
Ze doet dat door in een fors aantal, namelijk 25, paarse kaders aan te geven wat er aan schort. Stuk voor stuk zijn dat onderwerpen die voor de ACM aanleiding kunnen(lees: zullen) zijn voor nader onderzoek. Het gaat daarbij om zaken die variëren van het gebruik van eigen informatiestandaarden en verplichte deelname aan een connectiviteits-platform tot aan het hanteren van onredelijke contractvoorwaarden en prijzen. Alleen al het lezen van die kaders laat zien hoe gedwongen winkelnering, de vendor lock-in, wijdverbreid tot stand komt.
Oplossingsrichting
In hoofdstuk 4.2 “Mogelijkheden tot (inkoop)samenwerking tussen afnemers zorg-ICT” geeft de ACM zeer nadrukkelijk aan hoe afnemers van zorg-ICT hun onderhandelingspositie kunnen versterken tegenover sterke zorg-ICT-leveranciers. Dat kan door het opzetten van een gezamenlijke inkooporganisatie voor de inkoop van zorg-ICTsystemen, nieuwe modules of aanvullende of doorontwikkelde producten. Er kan ook samengewerkt worden door uitwisseling van kennis, ervaring en technische expertise. De ACM stelt ook dat voor samenwerking bij de inkoop van zorg-ICT-systemen ruimte is binnen de kaders van de mededingingsregels. Hoewel per markt een beoordeling over inkoopsamenwerking anders kan uitpakken, staat het kartelverbod samenwerkingsverbanden vis-à-vis sterke zorg-ICT-leveranciers, zoals bij ZIS/EPD’s, doorgaans niet in de weg. Wanneer afnemers een zwakkere onderhandelingspositie hebben dan leveranciers, zal de samenwerking in de regel ten goede komen aan een goede werking van markten.
Samenwerking
Zorg-ICT-leveranciers met een economische machtspositie mogen van de ACM het niet onmogelijk maken voor afnemers om gezamenlijk te contracteren. Zij mogen zonder objectieve rechtvaardigingen niet weigeren om te onderhandelen en contracteren met meerdere zorgorganisaties gezamenlijk, bijvoorbeeld ziekenhuizen, zorgverzekeraars, consortia, dan wel inkoop- en koepelorganisaties, samenwerkingsregio’s of samenwerkingsverbanden. De ACM kan desgevraagd richtsnoeren geven aan zorginstellingen, zorg-ICT-leveranciers of andere marktpartijen over concrete samenwerkingsplannen. Mocht de ACM een inkoopsamenwerking zien die de effectieve concurrentie beperkt, dan zal de ACM betrokkenen eerst informeren om een passende oplossing te vinden.
Definitieve leidraad
In de komende paar maanden zal de concept-leidraad die toch al snoeiharde conclusies kent een consultatieronde ondergaan. In het najaar wordt de definitieve versie verwacht. Nu al laat de ACM in de concept-leidraad weten dat ze aanleiding ziet in nu al geconstateerde gedragingen van zorg-ICT-leveranciers om nader onderzoek te doen naar overtredingen van de mededingingswet. Ik verwacht na de eerdere obstructie door Chipsoft dat de grote zorg-ICT-leveranciers er een partij touwtrekken van zullen gaan maken met veel juridisch geweld en lobbywerk.
W.J. Jongejan, 6 juli 2022
Afbeelding van Gerd Altmann via Pixabay
Recente reacties