Censuur bij opvragen onderzoeksrapport over “zorgrobot” Zora

Op diverse websites was de afgelopen twee weken te lezen dat de ”zorgrobot” Zora positieve effecten heeft op de bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen. (A, B, C enz.). Het lectoraat Vraaggestuurde Zorg van de Hogeschool Utrecht deed onderzoek in opdracht van Instellingen voor Verpleging en Verzorging in Utrecht (IVVU). Het betrof het beoordelen van het gebruik van het apparaat in het kader van het project ”Zorgvernieuwing door inzet van robot ZORA”. Bij het lezen van de diverse publicaties valt op dat de tekst eigenlijk overal hetzelfde is, namelijk dat van het persbericht over het rapport. Een directe link naar het onderzoeksrapport is noch op de website van de Hogeschool Utrecht noch op de website van IVVU te vinden. Overigens levert zoeken op het woord “Zora” op de website van IVVU helemaal niets op. Opvragen van het rapport bij de Hogeschool stuit op de opmerking dat IVVU eerst toestemming moet verlenen. De reactie van de algemeen secretaris ten burele van IVVU op een email van mij luidt dat vanwege mijn kritiek of misschien wel negatieve instelling ten aanzien van Zora, eerst een demonstratie van Zora door IVVU nodig is, alvorens ik het rapport misschien kan krijgen. Een vreemde vorm van censuur.

Placebo-effect

In datgene wat wel direct toegankelijk is, het persbericht, probeert de Hogeschool Utrecht vooral een zeer positief beeld te schetsen, terwijl toch tussen de regels doorde resultaten van een jaar Zora-gebruik nogal mager blijken. Men haast zich de opmerking te maken dat de robot nergens in een kast is verdaagd. Het persbericht meldt dat onrustige bewoners van psychogeriatrie afdelingen van de deelnemende verpleeg- en verzorgingshuizen, dementerende bewoners dus,  rustiger werden door de inzet van Zora. Ook zette men de robot in om bewoners meer aan het bewegen te krijgen door de robot oefeningen voor te laten doen. Om Zora in te kunnen zetten bij onrustige dementerenden is de aanwezigheid van een personeelslid bij de patiënt zelf nodig om één en ander in goede banen te leiden en schade aan de robot te voorkomen.  Tevens zal een ander op de achtergrond nodig zijn om de robot te laten antwoorden op opmerkingen van de patiënt. Zora is namelijk grotendeels een buiksprekende robot. Het is dan ook de vraag of we hier niet naar een placebo-effect kijken, want alleen al het directe contact met een verzorgende kan een onrustige patiënt kalmeren.

Weinig mensen

78 medewerkers kregen training met de robot. Met veertien deelnemende instellingen en vijftien robots is dat ongeveer vijf per instelling. Weinig mensen dus. Eén derde van hen had niet het gevoel dat er samengewerkt werd rondom Zora. Curieus in het persbericht vond ik de opmerking dat de meeste medewerkers blij werden van de inzet van de robot. Dat komt nogal kinderlijk over.

Zoekende

Men geeft na een jaar toepassen van de robot aan nog op zoek te zijn naar gebieden waar Zora nog meer in te zetten is. Niets vermeldt men over de plannen om de robot in te zetten bij valpreventie en interventies bij dwalen van verwarde patiënten. Deze plannen kwamen ter sprake in de projectgroep die voor de aanschaf van de robots door de verpleeg- en verzorgingshuizen verantwoordelijk was. (zie alinea Zorggadget). Dat klonk toen heel ambitieus, maar was met wat basaal denkwerk als niet realistisch te kenschetsen.

Imago-verbetering?

In het persbericht legt men zeer veel nadruk op de mogelijkheid om middels Zora ervaring op te doen met technologie in de zorg. Men constateert dat het project mogelijk een positief effect op de aantrekkelijkheid van de ouderenzorg voor jongeren, vanwege de innovatieve en positieve uitstraling van de robot. Gezien de beperkte hoeveelheid personeel die met Zora werkt is dat niet voor veel nieuw te werven jonge medewerkers weggelegd. Het is erg triest om te moeten constateren dat men met een robot het werken in verpleeg- en verzorgingshuizen een facelift wil geven. Het aantrekkelijker maken van het werk in die instellingen is meer gebaat bij het scheppen van veel betere arbeidsvoorwaarden, in de eerste plaats door het financieel aantrekkelijker te maken om in die zorgsector te werken. Ook dient men te zoeken naar een betere maatschappelijke waardering voor het werk. Op die manier krijgt het werken in verpleeg- en verzorgingshuizen  een boost en wordt het aantrekkelijker.

Dode links

Dat IVVU niet veel op heeft met pottenkijkers en critici blijkt ook uit het niet meer kunnen openen van links op het internet waarmee in vergaderverslagen de besluitvorming rond de aanschaf van de vijftien robots door de IVVU-instituten een dik jaar terug nog te zien was. In mijn artikel “Ruim kwart miljoen euro in regio Utrecht besteed aan 15 buiksprekende Zora “zorg-gadgets” zaten meerdere links naar verslagen van vergaderingen van de genoemde  projectgroep van IVVU hield en van het overleg met het Zorgkantoor Utrecht. Nu verschijnt bij aanklikken de melding dat de webpagina niet meer bestaat of de melding “Geen toegang tot dit bestand”.  Alle bestuurlijke verslagen over Zora zijn nu niet meer openbaar in te zien.

Curieus

Naar mijn weten komt het nooit voor dat als je een onderliggend rapport bij een persbericht  opvraagt, het verkrijgen ervan afhankelijk wordt gesteld van het bijwonen van een demonstratie van datgene waarover het rapport gaat. Het lijkt erop dat op een krampachtige manier alleen positief nieuws wil horen. Het maakt beslist geen volwassen indruk van een professionele organisatie, zeker als het gaat om de verantwoording van het werken met apparatuur die bij elkaar een kwart miljoen euro kostte.

W.J. Jongejan