Meer tanden krijgt NZa tav fusies en overnames. Gaat ze wel bijten?
Van 13-08- tot 21-09-2025 vindt een internetconsultatieronde plaats over een wetsontwerp waarbij de Nederlandse Zorgautoriteit(NZa) meer mogelijkheden krijgt om in te grijpen bij fusies/overnames in de zorg. Uit de memorie van Toelichting(MvT) bij dit wetsontwerp staat dat de NZa weinig fusies/overnames tegenhoudt. Er worden ongeveer 200 fusies of overnames per jaar ter goedkeuring voorgelegd aan de NZa. Meestal verleent de NZa goedkeuring. In 2023 is er twee keer geen goedkeuring gegeven door de NZa, beide keren bij dezelfde zorgaanbieder. Het onthouden van deze goedkeuringen was gebaseerd op procedurele tekortkomingen aan de plannen van de desbetreffende zorgaanbieder destijds. De NZa toetst de fusies/overnames met een toets: de zorgspecifieke functietoets, eerder zorgspecifieke concentratietoets geheten. De wetswijziging is noodzakelijk na het Co-Med-drama in 2024. Die commerciële keten van huisartspraktijken ging toen failliet na ernstig en langdurig disfunctioneren. De NZa bleek geen wettelijke middelen te hebben om daartegen (krachtig) op te treden.
Analyse
De NZa beschrijft in het rapport ‘De opkomst van bedrijfsketens in de huisartsenzorg’ dat de NZa maar beperkte ruimte heeft om concentraties op inhoudelijke gronden tegen te houden. In dit rapport beschrijft de NZa, gezamenlijk met de IGJ, het fenomeen van huisartsenzorgketens. Welke risico’s zich in de praktijk kunnen voordoen bij bedrijfsketens. En ook hoe hun toezicht op dit moment op bepaalde punten onvoldoende is. De NZa geeft in dit rapport aan dat zij het wenselijk vindt dat zij meer inhoudelijke toetsingsgronden krijgt bij een voorgenomen concentratie en ook de bevoegdheid om daarmee een concentratie te verbieden of uit te stellen. Daarbij geldt ook het bij haar toets betrekken van de lopend onderzoek van de Inspectie Gezondheidszorg en jeugd(IGJ).
Zorgspecifieke functietoets(ZFT)
De NZa toetst een fusie of overname als de zorgaanbieder, of het concern waartoe de zorgaanbieder behoort, met ten minste 50 personen zorg verleent in Nederland. Zorgaanbieders mogen een fusie of overname pas tot stand brengen na goedkeuring van de NZa. De NZa geeft goedkeuring wanneer zorgaanbieders voldoende inzicht in de concentratieplannen hebben gegeven en het proces zorgvuldig is doorlopen. Fusies en overnames kunnen grote gevolgen hebben voor de beschikbaarheid en toegankelijkheid van de zorg in een bepaalde regio. Daarom is het belangrijk dat zorgaanbieders hun plannen vooraf en op tijd melden bij de NZa. Bedoeling van de toets is problemen ten aanzien van de bereikbaarheid en kwaliteit van zorg die na een fusie van zorgaanbieders zouden kunnen ontstaan, te voorkomen
Huisartsenzorg bij NZa niet cruciale zorg
Op dit moment ziet de toets van de NZa in het kader van de goedkeuring van een voorgenomen concentratie, voor wat betreft de continuïteit van zorg, slechts toe op de “cruciale zorg”. In dit wetsvoorstel wordt voorgesteld die toets uit te breiden tot de zorg omschreven bij of krachtens de Zvw die niet onder cruciale zorg valt en de forensische zorg.
Cruciale zorg bestaat uit ambulancezorg, SEH-zorg, acute verloskunde, crisisopvang GGZ en Wlz-zorg. De huisartsenzorg valt daar verrassend genoeg niet onder.
Het wetsvoorstel stelt kortom voor dat in de toekomst alle zorg omschreven bij of krachtens de Zorgverzekeringswet(Zvw) of de Wet langdurige zorg(Wlz) en forensische zorg getoetst wordt op de continuïteit van zorg. De risico’s op het gebied van de continuïteit doen zich ook voor bij niet-cruciale zorg zoals bijvoorbeeld huisartsenzorg.
NZa wil zich gedekt zien door IGJ
In de MvT staat:
“De NZa en IGJ hebben ieder vanuit de eigen verantwoordelijkheid een rol in het proces rondom de fusietoetsing. De NZa neemt een besluit over de goedkeuring van een concentratieaanvraag. De IGJ geeft de NZa informatie met betrekking tot de kwaliteit van zorg. De NZa beoordeelt de rechtmatigheid van zorg en houdt toezicht op de continuïteit van zorg. De voorgestelde aanpassing zorgt ervoor dat de IGJ betrokken kan worden in de zft door middel van een zienswijze over de kwaliteit van zorg. Hiermee zou de NZa de mogelijkheid krijgen om op basis van de informatie van de IGJ een concentratie niet goed te keuren, omwille van de kwaliteit van zorg en de consequenties voor de patiënt.”
Laat reageren IGJ
De Co-Med-zaak laat echter zien dat de IGJ laat actief werd. De IGJ ontving sinds 2021 meldingen over huisartsenketen Co-Med. Na een langdurig onderzoek heeft de IGJ in juli 2023 Co-Med een aanwijzing opgelegd. Daarop stapte Co-Med naar de voorzieningenrechter. De aanwijzing is – na een schorsing door die rechter – pas per 9 februari 2024 ingegaan. Die aanwijzing hield in dat Co-Med de IGJ maandelijks op de hoogte moest houden over hoe de bereikbaarheid- en beschikbaarheid van de huisartsenzorg geregeld was.
Bevoegdheid handhaving achteraf
Nu heeft de NZa niet de bevoegdheid om een goedkeuringsbesluit voor een beoogde concentratie in te trekken, indien achteraf blijkt dat dit besluit gebaseerd is op onjuiste informatie van de zorgaanbieder of zorgaanbieders die de concentratie tot stand wil respectievelijk willen brengen. De informatie van die zorgaanbieder(s) is opgenomen in het concentratierapport dat bij aanvraag tot goedkeuring van de beoogde concentratie moet worden gevoegd. De fusies die de NZa heeft goedgekeurd op basis van foutieve informatie, zouden mogelijk niet goedgekeurd zijn met de juiste informatie. Deze fusies kunnen negatieve gevolgen hebben voor de patiënt en het zorgveld. De ACM beschikt op grond van artikel 45 Mededingingswet over deze bevoegdheid bij haar concentratietoezicht om een afgegeven goedkeuring in te trekken als achteraf blijkt dat deze is gebaseerd op foutieve informatie. Het voorstel is om de NZa een dergelijke bevoegdheid te geven.
Boete
Dit ontbinden heeft grote consequenties voor de bedrijfsvoering. De intrekking van de goedkeuring bij reeds tot stand gebrachte concentraties moet dan ook volgens het wetsvoorstel proportioneel zijn. Er wordt voorgesteld dat de NZa voor de verstrekking van foutieve informatie in het concentratierapport ook een bestuurlijke boete kan opleggen aan de betrokken zorgaanbieder(s) bijvoorbeeld wanneer intrekking van haar bevoegdheid niet proportioneel zou zijn. Het is aan de NZa om de bevoegdheid tot intrekking van haar naar redelijkheid en proportionaliteit in te zetten.
Gaat de NZa wel bijten?
Bij de huidige fusietoetsen blijkt de NZa nauwelijks te bijten. Het is echter de vraag of ook in de nieuwe situatie, waarbij de NZa het oordeel van de IGJ gaat betrekken, gaat leiden tot daadkrachtiger optreden. De IGJ kan, wetende dat de NZa met het IGJ-oordeel fusies/overnames kan gaan verbieden, nog voorzichtiger(prudenter) dan nu onderzoek starten en tot een maatregel/aanwijzing durven komen. Daarnaast kan de NZa uit angst voor het wegvallen van de continuïteit van zorg toch deels ondermaatse zorg accepteren bij gebrek aan beter.
Ook is het de vraag of de NZa altijd wel alle informatie krijgt die nodig is voor haar toets. Zo is mij uit eerste hand bekend dat bij een overname van een huisartsenpraktijk door een keten het personeel pas ingelicht werd over de fusie en de mogelijkheid bezwaar te maken bij de NZa toen de termijn van reageren al voorbij was.
W.J. Jongejan, 22 augustus 2025
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!