Minister Schippers stuurt bizarre aanpassing wetsontwerp over LSP naar Eerste Kamer

Net voor de kerst, op 22 december 2015 komt de bewindsvrouw van het ministerie van VWS met een nadere memorie van antwoord bij de behandeling van het wetsontwerp 33509. Dit wetsontwerp beoogt het gebruik van het landelijk SchakelPunt(LSP) een wettelijke basis te geven. De minister reageert met dit antwoord op een zeer groot aantal, zeer kritische vragen van alle Eerste Kamerfracties die op 6 mei 2015 aan de minister gesteld werden. Tegelijkertijd stuurde ze een brief naar de Tweede Kamer. Het feit dat er pas na meer dan een half jaareen antwoord van haar komt, is al als het bruuskeren van de senaat, die tussentijds al aan de minister liet weten geen voortgang te bespeuren, te beschouwen De inhoud van het antwoord is een nog grotere schoffering voor de Eerste Kamer.

Opfrisser

Voor lezers die deze materie niet dagelijks volgen een korte uitleg. Het wetsontwerp 33509, ook wel genoemd Wijziging van de Wet gebruik burgerservicenummer in de zorg, de Wet marktordening gezondheidszorg en de Zorgverzekeringswet (cliëntenrechten bij elektronische verwerking van gegevens), moet de randvoorwaarden regelen, waaronder veilige elektronische gegevensuitwisseling kan plaatsvinden. 33509 geeft aan welke extra rechten en waarborgen voor cliënten van toepassing zijn bij elektronische gegevensuitwisseling en bij het beschikbaar stellen van gegevens via een elektronisch uitwisselingssysteem. Het wetsontwerp heeft al een lange voorgeschiedenis. Het werd in december 2012 ingediend en kende tussentijds nogal wat aanpassingen. De minister introduceerde zelf in november 2013 het begrip gespecificeerde toestemming. Daarmee bedoelde zij dat naast de generieke opt-in-toestemming van de patiënt, dat zijn/haar medische gegevens opvraagbaar worden via het LSP, de burger ook kon aangeven welke categorieën zorgaanbieders daarvan uitgesloten konden worden. Dit deed zij om te voorkomen dat de Tweede Kamer op voorhand te grote bezwaren zou hebben tegen het wetsontwerp. Door de motie Bruins Slot d.d. 10 juni 2014 werd in de Tweede Kamer vastgelegd dat uitsluitend de gespecificeerde toestemming gebruikt mocht worden. Bij de behandeling door de Eerste Kamer, waar het overigens nog niet tot een plenaire zitting kwam, werd de minister overstelpt met vragen over die gespecificeerde toestemming. Eén van de grootste problemen voor de Kamerleden was het toenemen van de regeldruk voor zorgaanbieders door het vastleggen van de opt-in-toestemmingen plus de door de patiënt gewenste uitsluitingen van categorieën zorgaanbieders.

Voorstel minister nu  

In de nadere memorie van antwoord heeft de minister nu als oplossingsrichting aangegeven dat zij het ingaan van het noteren van de gespecificeerde toestemming voor drie jaar wil uitstellen en in de tussentijd alleen de generieke opt-in-toestemming wil laten hanteren bij LSP-gebruik. Zij stelt dat het werkveld nog niet helemaal klaar is voor het noteren van de uitsluitingen en er ook nog geen veilig patiëntenportaal is om de burger zelf die uitsluitingen voor LSP te laten vastleggen. Ze heeft het over een groeimodel, waarin de zorgaanbieders en de patiënten naar het vastleggen van de gespecificeerde toestemming toe kunnen groeien. Ook wil zij de bepaling schrappen in het wetsvoorstel dat vlak voor er gegevens opgevraagd worden via het LSP aan de patiënt moet worden gevraagd of die in dat geval het er mee eens is. De tot nu toe geldende constructie is zo dat de patiënt eenmalig een opt-in-toestemming geeft en vervolgens bij bevraging via het LSP toestemming geeft aan zijn behandelaar voor die bevraging. De hoofdreden die opgegeven wordt is dat het bij apotheken lastig zou zijn omdat de patiënt geacht wordt toestemming te geven voor het bevragen via het LSP voor de medicatie- en medicatiebewakingsgegevens, terwijl vaak een ander persoon de medicatie afhaalt. Of als de huisarts recepten elektronisch naar de apotheek stuurt en de apotheek wil de gegevens via het LSP wil opvragen, terwijl de patiënt nog niet bij de apotheek is.

Volstrekt onjuist

Wat de minister nu voorstelt, is principieel volkomen onjuist en vormt op geen enkele wijze een vermindering van de regeldruk. Immers het vastleggen van de uitsluitingen zou dan na drie jaar gewoon toch plaats vinden. Principieel is het onjuist, omdat de patiënt minimaal drie jaar lang geen enkele beperking kan aangeven welke categorie zorgaanbieders uitgesloten kunnen worden als opvragers van de medische data via het LSP. Het uitsluiten van categorieën van zorgaanbieders was al een slap aftreksel van wat bij medische communicatie de standaard zou moeten zijn, namelijk: op de situatie toegesneden informatie communiceren voor een gekend doel met een gekende derde (niet een categorie van derden). De professionele samenvatting van de huisarts, die via het LSP opvraagbaar is, heeft een te grote reikwijdte om te kunnen spreken van op de situatie toegesneden informatie. Door nu alle beperkingen van opvragende zorgaanbieders voor drie jaar te laten varen wordt de burger elke mogelijkheid onthouden om beperkingen aan te brengen bij opvragers. Bovendien is het de vraag of de nadere specificering überhaupt over drie jaar wel in zal gaan. Het kan bijv. zo zijn dat het beoogde veilige patiëntenportaal niet goed realiseerbaar is of belanghebbenden het niet meer opportuun achten die gespecificeerde toestemming in te voeren.

Ook het om praktische redenen, op verzoek van apothekers, laten vallen van het per LSP-bevraging vragen om toestemming(de adhoc-toestemming) is principieel onjuist. Wat men dan doet, is het weglaten van essentiële onderdelen om een steeds moeilijker uitvoerbaar systeem te kunnen laten werken. Dit is de omgekeerde wereld. Het geeft aan hoe slecht nagedacht is over het LSP-systeem

In het voorstel van de minister slaat het weglaten van de ad-hoc-vraag niet alleen op apothekers, maar op alle bevragende zorgaanbieders. De patiënt heeft dus geen mogelijkheid meer om in een voorkomend geval te zeggen dat ondanks zijn opt-in-toestemming het een keer om hem/haar moverende redenen niet gewenst is data op te vragen. Idealiter moet elke keer als er via medische systemen(met welk elektronisch systeem dan ook) data van een patiënt opgevraagd worden, zal deze altijd per keer de afweging moeten mogen maken of er in dat geval wel iets opgevraagd wordt. Praktisch gesproken dient elke zorgaanbieder elke keer bij de wens tot raadpleging via het LSP moeten vragen: “Mag ik in dit geval gegevens van u opvragen via het LSP voor de reden dat u nu bij me bent.”

Voor het apotheekprobleem is best een andere oplossingsrichting te bedenken dan de minister nu voorstaat, zoals een notitie op het elektronische recept dat opvraging van de medicatiegegevens door de apotheek toegestaan is.

Draaien

Wat de minister nu voorstelt aan de Eerste kamer getuigt van een enorm gedraai. Eerst kwam zij met het wetsontwerp 33509 met alleen de generieke toestemming, daarna met de gespecificeerde toestemming om nu weer de generieke voor drie jaar toe te staan. Na drie jaar zou de specificatie dan volgen.

Door de generieke toestemming voor drie jaar alleen toe te willen staan gaat zij bovendien lijnrecht in tegen de wens van de Tweede Kamer, die met de motie Bruis Slot uitsluitend de gespecificeerde toestemming wil. In het licht van het frustreren van de motie Bruins Slot moet het sturen van een brief naar de Tweede kamer tegelijk met de nadere memorie van antwoord aan de Eerste Kamer ook gezien worden.

Wetsartikelen

Het uitstel van de gespecificeerde toestemming wil de minister rgelen door de artikelen 15a, 15c, 15d   en 15 e later(over drie jaar) te laten ingaan. Zij wil het vervallen van de adhoc-toestemmingsvraag regelen door art. 15b te laten vervallen. Het toestemmingsprincipe is het meest essentiële onderdeel van het wetsontwerp. Wat nu voorgesteld wordt, is dat vrijwel het hele hart uit het wetsontwerp wordt weggesneden.

“Va banque” spelen

De minister doet nu een poging om in haar ogen nog te redden wat er te redden is door te heikele wetsartikelen ingrijpend te wijzigen en een ander artikel te laten schrappen. Het heeft iets weg van een voetbalwedstrijd waar in de laatste vijf minuten naast de aanvallers ook de achterhoede en de keeper zich op de helft van de tegenstander gaan begeven om maar te scoren.

Door deze poging begeeft de minister zich op een zeer hellend vlak, waarbij om een systeem maar te laten draaien, principes over boord gegooid worden. Een systeem dat ondanks mooie woorden van de Vereniging van Zorgaanbieders Voor Zorgcommunicatie die het LSP beheert, nog maar zeer beperkt werkt. Wat nu voorgesteld wordt, is in mijn ogen een belediging van de Eerste Kamerleden, die Kamerbreed door hun indringende vragen lieten zien dat zij 33509 eigenlijk een slecht wetsvoorstel vonden.

Overigens staat in de nadere memorie van antwoord meerdere keren dat overleg gepleegd is met de LHV, KNMP, KNMG, de NPCF en NICTIZ. Nergens staat dat de nadere memorie van antwoord met instemming van LHV of KNMG geschreven is.

Het wetsontwerp was al broddelwerk, maar is nu niet meer dan een schaamlap.

W.J. Jongejan