Opt-out-voorstel medicatie-uitwisseling feitelijk verzoek tot opheffen beroepsgeheim
Op 26 juni 2023verscheen prominent in de media nogal prominent een brief van de Patiëntenfederatie Nederland en de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen. Die is gericht aan de Vaste Tweede Kamercommissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport vanwege een commissiedebat op 27 juni 2023. Het voorstel van beide organisaties is om bij de uitwisseling van medicatiegegevens tussen zorgverleners van de opt-in-toestemming(neen, tenzij toestemming vastligt) over te stappen op het opt-out-principe(ja, tenzij weigering vastligt). Dat omdat er wekelijks nogal wat mensen met medicatieproblematiek in ziekenhuizen verdagen. Het opt-in-principe waarbij de patiënt expliciet toestemming geeft voor de uitwisseling van medicatiedata wordt als een grote belemmering gezien. Men geeft aan dat de kwaliteit van de geleverde zorg in de huidige situatie onder druk staat. Overstappen op een opt-out-regeling betekent het afnemen van patiëntenrechten(vastgelegd in de Wet op de Geneeskundige BehandelingsOvereenkomst=WGBO) en een aantasting van het medisch beroepsgeheim.
Argument
De briefschrijvers hanteren het argument dat in de huidige situatie de kwaliteit van de geleverde zorg geschaad wordt. Men stelt dat als een patiënt nooit toestemming liet vastleggen er niets uitgewisseld wordt, hetgeen ten nadele van de patiënt zou werken. Daarbij geeft men in een apart kader in de brief aan dat de gemiddelde patiënt wel verwacht dat zorgverleners elektronisch zorgdata wel automatisch uitwisselen. Het zou aansluiten bij een advies van de Wetenschappelijk Raad voor het Regeringsbeleid. Die stelt dat de meeste mensen het beste worden geholpen als ze geen actie hoeven te ondernemen. Een nogal gemakzuchtig en weinig principieel standpunt.
WGBO
In de WGBO staan een aantal rechten vastgelegd van de patiënt, onder andere het recht op privacy en het medisch beroepsgeheim. Het medisch beroepsgeheim staat vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek. Als men van een opt-out-principe wil uitgaan dan schendt men beide zaken. Het is namelijk maar de vraag of in een dergelijke situatie wel aan de patiënt gevraagd wordt/is of deze gebruik wil maken van zijn veto ten aanzien van de betreffende zorgdata-uitwisseling. De vraag of hij niet belemmert is in het recht zijn weigering kenbaar te maken.
Medisch beroepsgeheim
De patiënt dient erop te kunnen vertrouwen dat hetgeen in de spreekkamer uitgewisseld is vertrouwelijk is en niet zonder diens expliciete toestemming gedeeld wordt. Het opt-out-principe tast de vanzelfsprekendheid van het medisch beroepsgeheim aan. \Het verwordt tot een piep-systeem.: het gebeurt tenzij je protesteert.
Ongewenste zaken
De wens van een allesomvattend overzicht van alle gebruikte medicatie lijkt vanzelfsprekend voor zorgverleners. Toch kan een patiënt valide redenen hebben om niet alle medicatiegegevens gedeeld te willen zien met andere zorgverlener. Zo is het voor te stellen dat een man die sildenafil(Viagra) gebruikt niet wil dat alle zorgverleners waar hij langs komt dit gebruik van hem weten. Ik zou nog talrijke andere voorbeelden kunnen noemen waarbij een patiënt niet graag heeft dat al diens zorgverleners een bepaald medicatiegebruik kennen.
Betrouwbaarheid laag
Men moet ook geen woeste verwachtingen koesteren over het resultaat van de medicatie-uitwisseling met een opt-out. Alles staat of valt met de nauwkeurigheid van de medicatieoverzichten bij huisartsen en apotheken. Die zijn zeer vaak niet correct en bevatten vaak veel vervuiling met oude medicatie die allang gestopt is maar wel in het overzicht staan. Ik vroeg ooit, een drietal medicijnen gebruikend ,aan de huisartsassistente wat zij aan de hand van het huisartsinformatiesysteem dacht wat ik gebruikte. Dat klopte van geen kant. Ik gaf haar de juiste data door. Dezelfde vraag deponeerde ik bij de apotheek. Die kwam met een overzicht dat verschilde van de huisarts maar er weer anders uitzag. Ook dat liet ik corrigeren. Vervolgens keek ik in het huisartsportaal waarop ik mijn medicatie telkens verleng. En hoe apart: daar stond een op andere punten afwijkende lijst op.
Extra checks nodig
Ziekenhuizen hebben dan ook soms extra personeel in dienst die elektronisch via het Landelijk Schakelpunt opgevraagde medicatielijsten met de patiënt doornemen om te kijken of alles correct is. Dat aan de hand van wat de patiënt zelf vertelt of aan medicatie bij zich heeft.
Glijdende schaal
Wat we nu zien gebeuren met het toestemmingsgebeuren bij elektronische zorgdata-uitwisseling is dat er sprake is van een glijdende schaal. Eerst sprak met van een opt-out-regeling bij spoedpatiënten. Daarna kwam vanwege de corona-pandemie de roep om de corona-opt-out. Die is overigens pas vrij recent, in april, teruggedraaid. Toestemming vastleggen voor toekomstig opvragen staat in de wet maar vindt men lastig. Daarom probeert men thans bij de overheid aan te dringen om door een wetswijziging of een “reparatie”-wetje het toestemmingsprincipe te wijzigen. Om straks bij een algemene opt-out-regeling uit te komen.
W.J. Jongejan, 27 juni 2023
Afbeelding van Steve Buissinne via Pixabay
Recente reacties