Subsidiecircus rond het stoppen van niet zinnige zorg

In de Volkskrant verscheen op donderdag 4 september 2025 het artikel: “Het mes gaat in de onnodige zorg: deze handelingen gaan artsen niet meer uitvoeren”. Met veel publiciteit, waaronder door de NOS, maakte men duidelijk dat 13 veel voorkomende zorghandelingen binnenkort gaan verdwijnen uit behandelrichtlijnen. Elf beroepsverenigingen van artsen(specialisten) deden mee aan de revisie van zorgrichtlijnen. Het was aanvankelijk een initiatief van de vereniging van Maag, Darm en Lever-artsen, maar breidde zich uit. Het project heet “Less is More” en viel onder het programma ZorgEvaluatie & Gepast Gebruik(ZE&GG).  Dat programma is een gezamenlijk initiatief van alle partijen in de medisch-specialistische zorg (zorgverleners, zorgaanbieders, zorgverzekeraars, patiënten en overheid) ZorginstituutNederland (ZiN) faciliteert en monitort het. ZonMw is strategisch partner van het programma ZE&GG en overduidelijk de subsidieverlener namens VWS. Alleen al in dat programma ZE&GG gaat in de jaren 2024-2028 40 miljoen euro om. Het gaat echter om meer geld.

Bakken met geld(1)

Het genoemde programma ZE&GG heeft een voortraject dat al in 2019 startte. In het Hoofdlijnenakkoord Medisch-Specialistische Zorg 2019-2022 dat het ministerie van VWS o.a. met de medisch specialisten sloot is afgesproken om gepast gebruik van medisch-specialistische zorg verder te bevorderen. In juni 2019 is de rapportage Zorgevaluatie en Gepast Gebruik overhandigd aan minister Bruins voor Medische Zorg. Naar aanleiding van dat Hoofdlijnenakkoord is een subsidie van ZonMw gestart die van 2019 tot 2024 liep. Dat betrof een bedrag van € 46.953.000, dus krap 50 miljoen euro in om. Eind 2028 zal het programma ZE&GG dus 86,9 miljoen euro gekost hebben.

Bakken met geld(2)

Ook is op de ZE&GG-website op 4 september 2025 te lezen dat nu dertien Less is More subsidies zijn toegekend aan elf verschillende wetenschappelijke verenigingen in de Medisch Specialistische Zorg. Dat heten incidentele subsidies. Het zal om geld gaan bovenop de eerder genoemde vierjaren-subsidies.

Daarbij gaat het voor de wetenschappelijke verenigingen om maximaal € 100.000 per Less is More onderwerp(zie pag. 4 van deze link). Die kunnen voor maximaal drie Less- is More onderwerpen een subsidieaanvraag indienen. Er blijkt nog 1,3 miljoen euro in die pot te zitten. Als er al 11 subsidies zijn uitgedeeld vermoed ik dat er 5 miljoen euro in die pot zat bij aanvang.

Ook de Patiëntenfederatie Nederland kon mee-eten uit de subsidiepot van ZonMw. Ik kan nergens een projectsubsidie vinden. Maar ik zie wel dat de federatie een vergoeding kan aanvragen voor de uren dat ze meepraat. Dat gaat om 110 euro per uur.

Niet zinnige zorg schrappen is van alle tijden

Het stoppen met bepaalde vormen van zorgverlening, omdat nieuwe inzichten tot een ander beleid leiden is van alle tijden. De ouderen onder ons herinneren zich de opnames voor hartinfarcten voor in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Je lag dan ruim vier weken in het ziekenhuis in bed. Tegenwoordig is dat enkele dagen. Ik weet nog dat in 1972 een man voor een vasectomie(sterilisatie) een opname van twee dagen onderging. Nu loop je na de ingreep gewoon van de polikliniek weg. Heel veel voorbeelden zijn te geven hoe in de loop der jaren binnen de zorg er autonoom niet meer zinnige items geschrapt werden.

Voortschrijdend inzicht

Bij het schrappen van niet zinnige zorg gaat het dus simpelweg om voortschrijdend inzicht. Het enige verschil dat nu speelt is dat de overheid een soort snelkookpan-plan had om niet-zinnige zorg, betergezegd, achterhaalde zorg, te schrappen. Echter wel een stroperige snelkookpan. Achtergrond daarbij zijn uiteraard de kosten die niet zinnige zorg met zich meebrengt.

Heel circus opgetuigd

VWS zal gedacht hebben dat je meer vliegen met stroop dan met azijn vangt en heeft dus een waar subsidiecircus via ZonMw en ZiN opgezet. Bij elkaar ziet het eruit als een stroperig geheel waar veel mensen, zonder uiteraard zelf zorg te verlenen, een behoorlijke boterham aan verdienen. Projectmanagers zijn er uiteraard. Daarna doet men aan evaluatieonderzoek, aan systeeminbedding, past men de cirkel van gepast gebruik toe en is er pakketbeheer. Uiteraard ontbreken een klankbordgroep en een stuurgroep niet.

De cost gaet voor de baet uyt

Uiteraard zal VWS zeggen dat bij dit onderwerp de kost voor de baat uitgaat. Het kost nu flink wat miljoenen euro’s maar het niet meer verlenen van niet meer zinnig bevonden zorg zal elk jaar zijn revenuen geven in de ogen van VWS.

De zorg is echter een zeer complex geheel. Aan de ene kant verdwijnt er door sturing of vanzelf wat en aan de andere kant dijt de zorg vaak weer uit.

Met de zorg is het eigenlijk zo als bij een amoebe. Je weet dat die beweegt, maar je weet nooit welke kant hij op zal gaan.

 W.J. Jongejan, 9 september 2025

Afbeelding van jacqueline macou via Pixabay