Massaclaims bij hack zorgsystemen. Kans van slagen hier?
In de V.S zie je zodra er bij zorg-gerelateerde bedrijven een grote hack plaatsvindt, waarbij data gestolen zijn dat advocaten als aasgieren neerdalen op die bedrijven. Deze week, op 14 oktober 2024, meldde het online tech-magazine The Register dat bij het bedrijf Gryphon, gevestigd in Houston, hackers gegevens van 393.358 personen buit maakten. Dat bedrijf verleent zelf geen zorg maar verzorgt het factureren voor zorginstellingen. De buit betrof diagnoses, details van medische behandelingen en zorgverleners, recepten, informatie over ziektekostenverzekeringen en medische dossiernummers. Ogenblikkelijk dook een advocaten kantoor uit Tulsa(Oklahoma) erop. Het riep personen waarvan bekend was geworden dat hun data gestolen waren zich te melden om een massaclaim te gaan starten tegen Gryphon. Een andere instelling, UnitedHealth, dat eerder dit jaar een ransomware-aanval onderging had binnen een maand zes massaclaims aan de broek hangen. Hebben dat soort claims in Nederland kans van slagen?
WAMCA
Een massaclaim heet in de V.S een class-action lawsuit. Het is daar een niet te veronachtzamen onderdeel van het hele juridische claimcircuit. Op 1 januari 2020 veranderde in Nederland de wetgeving over massaclaims. Toen ging de Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie (Wamca) in. Het omgaan met die nieuwe wet vergde nogal wat gewenning in het juridische circuit, met name rond de uitleg over de ontvankelijkheid van de partijen die schade/nadeel claimen. Kenmerkend voor de collectieve bodemactie op basis van de Wamca is de splitsing van de procedure in een ontvankelijkheidsfase en een inhoudelijke fase. In de ontvankelijkheidsfase toetst de rechter de dagvaardingsvoorschriften. Daarvoor gelden de eisen van art. 3:305a Burgerlijk Wetboek. Aan al deze eisen moet zijn voldaan op straffe van, uiteindelijk, niet-ontvankelijkheid. Over de uitleg moest dan ook nog vanaf 2020 jurisprudentie ontstaan, vooraleer het enigszins uitkristalliseerde.
Licht en zwaar regime
Omdat men onder de Wamca zowel materiële(financiële) als ideële zaken kan aanspannen vereiste dat in de praktijk voor elk van die categorieën een andere aanpak. Het komt erop neer dat bij ideële zaken er sprake is van een licht regime ex art. 305a BW en bij zaken met een uitgesproken financieel belang een zwaar regime speelt. Er bestaan duidelijke voorbeelden rond de gezondheidszorg die onder het zware regime vallen. Dat is de zaak rond ondeugdelijke borstimplantaten die tegen het Allergan (thans AbbVie)-concern speelt en de zaak van de slachtoffers van de hack bij de GGD in coronatijd. De bodemprocedure van de actiegroep/coalitie Vertrouwen in de GGZ tegen de Nederlandse Zorgautoriteit(NZa) over het verzamelen van zeer privacy gevoelige HONOS-data heeft ook de Wamca als basis. Daarbij geldt speelt lichte regime, omdat het niet om een financiële claim gaat maar over het onrechtmatig handelen van de NZa.
GGD-zaak
De zaak van de bij een hack buitgemaakte persoonsgegevens bij de GGD-en in coronatijd blijkt gestrand te zijn bij de beoordeling van de ontvankelijkheid. De rechtbank Amsterdam wees op 17 juli 2024 de eis van de Stichting Initiatieven Collectieve Acties Massaschade(ICAM) af. ICAM kwam niet door de ontvankelijkheidstoets. De rechtbank vond dat alleen een immateriële schadevergoeding kan worden toegekend aan personen jegens wie niet alleen een inbreuk op de Algemene Verordening Gegevensbescherming gemaakt, maar die door die inbreuk ook daadwerkelijk schade hebben geleden. Van niet alle personen die meededen in de claim was duidelijk of de gegevens van hen wel daadwerkelijk onderdeel waren van de hack.
Bovendien was het niet duidelijk welk deel van de claimanten al ingegaan waren op de beperkte genoegdoening van de GGD. De representativiteit van de eiser was dus onvoldoende.
Allergan/AbbVie
De zaak over de ondeugdelijke borstimplantaten is een stuk verder. Daar hebben de eisers onder het zware beoordelingskader van de Wamca de horde van ontvankelijkheid inmiddels genomen. In deze casus zal dus de inhoudelijke beoordeling van de zaak nog moeten gaan plaatsvinden.
Vertrouwen in de GGZ
Het punt van de ontvankelijkheid speelde de landsadvocaat Pels Rijcken namens de NZa hoog op. De landsadvocaat stelde namelijk dat noch de GGZ-de cliënten/patiënten, noch de zorgverleners belangenorganisaties en noch drie belangenorganisaties ontvankelijk zouden mogen zijn. De facto gaf de NZa eigenlijk zo aan dat niemand tegen haar mocht procederen. Gelukkig zag de rechtbank Midden Holland het wel scherp. Ze verklaarde alle drie de groepen ontvankelijk. Daarbij tekende men aan dat eerst de inhoudelijke behandeling van de bodemprocedure start met alleen de maatschappelijk organisaties aan de eisers-kant. Als de inhoudelijke collectieve procedure is afgerond, zullen de individuele procedures worden hervat in de stand waarin deze zich in juli 2024 bevonden.
Uitroken
Onder de voorloper van de Wamca, de Wet collectieve afwikkeling massaschade(Wcam) loonde het voor de vermogende aangeklaagde partij het nogal om de zaak te rekken en te traineren. Daardoor moest de eisende partij wel diepe zakken hebben om door te procederen. De bedoeling was om dat uitroken met de Wamca tegen te gaan. Dat is nog niet echt gelukt. Een ter zaken deskundige jurist, mr. Bonne van Hattum zegt:
“Het is geen kwestie van zomaar een dagvaarding indienen. Je moet een stichting oprichten die representatief is voor de achterban en onafhankelijk ten opzichte van de geldschieter en de advocaat. Men moet kundige mensen in de raad van bestuur en raad van commissarissen hebben, zoals advocaten of andere experts. Je moet professioneel in rechte kunnen optreden tegen een gedaagde, om te voorkomen dat er met hagel wordt geschoten door partijen die het financieel en professioneel niet redden, etc.”
Conclusie
Het zal na lezing van al het voorgaande duidelijk zijn dat het op gang brengen en volhouden van een massaclaim in Nederland, zelfs als men procedeert onder het lichte regime van de Wamca, niet makkelijk is. De beoordeling van de ontvankelijkheid is een enorme horde die men eerst moet nemen en ook zorgt voor flinke juridische kosten.
In de Allergan/AbbVie-zaak is de eiser de Stichting Bureau Clara Wichman .Dat is een stichting, die al veertig jaar werkt aan gendergelijkheid en een betere maatschappelijke en juridische positie van vrouwen in Nederland. Ze financiert de strategische rechtszaken met giften van donateurs.
Bij de bodemprocedure van Vertrouwen in de GGZ is dat ook een punt omdat de financiering uitsluitend plaats vindt op basis van crowdfunding. Waardoor de zakken niet eindeloos diep zijn.
Vooralsnog zullen Amerikaanse toestanden in de vorm van talrijke massaclaims rond zorg-gerelateerde instellingen in Nederland niet zomaar gaan plaatsvinden.
W.J. Jongejan, 19 oktober 2024
Afbeelding van Daniel Bone via Pixabay