Klassieke hybris uit mond wetenschapper/futurist Kurzweil

Op 18 juli 2016 schreef ik een artikel over het Amerikaanse bedrijf(geen universiteit) “Singularity University” en besteedde aandacht aan het “transhumanisme” dat één van haar oprichters, Ray Kurzweil, aanhangt. In een toespraak op de jaarlijkse conferentie van de mobile marketing firma TUNE uit Seattle geeft deze auteur, uitvinder, computer-wetenschapper, futurist EN werknemer van Google zijn visie over de toekomst van de mensheid, opgehangen aan een verhaal over mobiele technologie(smartphones, tablets etc.). Wat hij daar vertelt zien een aantal volgelingen als een inspirerend verhaal van een vurig gelover in de mogelijkheden van ICT en computertechnologie, maar op de keper beschouwd is  het niets anders dan een klassiek geval van wat de oude Grieken hybris (ὕβρις) noemden: overmoed. Daarbij gaat het om de mens, die, in eigenwaan verstrikt en verblind, zich door niets of niemand een halt wenst te laten toeroepen.  Het beeld dat Kurzweil schetst getuigt niet van een realistische kijk op wat in de interactie tussen mens en computer mogelijk is, maar is een verregaande extrapolatie met een natte duim van vorderingen in de wetenschap die thans plaats vinden. Het hoofddoel lijkt het blijven stimuleren van ICT- en computerbedrijvigheid, handel dus.

Het menselijk genoom

Over het erfelijke materiaal van de mens zegt hij: 

It’s not just collecting what is basically the object code of life that is expanding exponentially. Our ability to understand it, to reverse-engineer it, to simulate it, and most importantly to reprogram this outdated software is also expanding exponentially. Genes are software programs. It’s not a metaphor. They are sequences of data. But they evolved many years ago, many tens of thousands of years ago, when conditions were different.  

In enkele zinnen geeft hij aan dat de mens op basis van verregaande vaardigheden met het manipuleren van erfelijk materiaal in staat zal zijn dit naar zijn wensen aan te passen. Daarbij lijkt hij voorbij te gaan aan de vraag wie dan bepaalt wat en wanneer veranderd of toegevoegd gaat worden aan het DNA. Elke genetische manipulatie kent bovendien zijn mislukkingen. Hoe gaat de mensheid daar dan mee om? Gaat de wetenschap het erfelijke materiaal dat ruim drie miljard jaar geleden ontstond, naast doorgronden opeens reprogrammeren? Het getuigt van grote overmoed en niet direct van een wetenschappelijke benadering van problemen, die de mens ervaart door erfelijk materiaal.

Hersenextensie

Hier laat Kurzweil zich uit over een favoriet onderwerp van hem. Dat is het samengaan van mens en computer tot een product waarin de mens zich verrijkt met de techniek om zo tot een betere versie van de mens te komen.

We don’t yet have brain extenders directly from our brain. We do have brain extenders indirectly. I mean this (holds up his smartphone) is a brain extender. … Ultimately we’ll put them directly in our brains. But not just to do search and language translation and other types of things we do now with mobile apps, but to actually extend the very scope of our brain.

Voor het gemak neemt hij dan aan dat de mens dan altijd de bepalende factor zal blijven. De gedachten daaraan doen aan de film Robocop van Paul Verhoeven uit 1987 denken. Overigens zien we in die film ook pijnlijk de manco’s van een dergelijke combinatie.

Handel

In de laatste passage van het verhaal van deze “ziener” wordt toch weer duidelijk waarom hij dit soort verhalen vertelt bij dergelijke conferenties. Hij daalt dan toch weer af van zijn toekomst-Olympus om duidelijk te maken dat smart-phones ons slimmer(smarter) maken.

We’re going to merge with them, we’re going to make ourselves smarter. We’re already doing that. These mobile devices make us smarter. We’re routinely doing things we couldn’t possibly do without these brain extenders.

Het gaat naar mijn gevoel nogal ver om te stellen dat de smartphone ons slimmer maakt. Het apparaat stelt ons in staat om met éen apparaat een verscheidenheid van taken uit te voeren in beperkte tijd. Of de mensheid daardoor slimmer is geworden valt ernstig te betwijfelen. Veel zaken zijn makkelijker toegankelijk geworden, maar dat is een ander verhaal. Dit soort verhalen met weidse toekomstvoorspellingen kom je niet tegen op universiteiten of onderzoeksinstituten. Je komt ze steevast tegen in uitingen van bedrijven of instellingen die rechtstreekse belangen hebben bij de ICT-branche, computerindustrie of eHealth-ontwikkelaars. Het wordt gebracht als vooruitgang die niet te stoppen is, maar het gaat uiteindelijk om het stimuleren van de economische activiteiten van die bedrijven, om handel dus.

Dat Ray Kurzweil soms ook de proporties wat uit het oog verliest moge blijken uit een interview met het blad Playboy. Daarin stelt hij dat in 2030 nanobots in de bloedbaan het verouderingsproces van de mens kunnen tegen gaan en dat vanaf 2029 de medische technologie jaarlijks een jaar kan toevoegen aan de levensverwachting. Daarmee dan een eeuwig leven suggererend. Het lijkt me een klassiek geval van hybris.

Overigens laat hij toch wel weten dat hij de dood als de grootste tragedie voor de mens ziet. Dus zo erg in zich zelf geloven doet hij ook weer niet.

W.J. Jongejan.

Het afgebeelde schilderij is geschilderd Peter Paul Rubens en stelt Prometheus voor die door Zeus gestraft werd voor zijn hybris. De wraak der goden viel hem ten deel. Hij werd aan de bergketen Kaukasus gekluisterd waar adelaar Ethon elke dag zijn lever kwam opeten.