App’s voor corona-bestrijding zoveelste uiting van cyberoptimisme

Het zal niemand de afgelopen dagen ontgaan zijn dat men apps op smartphones propageert voor het bestrijden van de coronacrisis. Apps om aan de hand van symptomen te laten bekijken of bezoek aan een corona-post of spoedeisende hulp-afdeling nodig is. Maar ook apps om als iemand besmet is met het virus de mensen waarmee binnen bluetooth-bereik contact is geweest automatisch te waarschuwen. Dat zijn de track-and-trace-app’s. Zowel voor- als tegenstanders roerden zich. Minister de Jonge van VWS denkt er nog over na. Hij laat echter wel optekenen dat naast app’s er geen alternatief is voor het  afschalen van de strenge noodmaatregelen. Ook tegenstanders/critici van het gebruik van app’s roeren zich in het openbare debat. Daarenboven heeft de Autoriteit Persoonsgegevens(AP) al laten weten alleen app ’s toe te staan als de privacy geborgd is. En laat de voorzitter van de AP, Aleid Wolfsen, hardop zijn bedenkingen weten.

Track-and-trace app

Bij een track-and-trace app op een smartphone kan die als de gebruiker ervan positief is getest voor het corona-virus automatisch waarschuwingen versturen naar mensen waar de app-gebruiker contact mee heeft gehad in de voorliggende dagen. Dat contact hebben is het binnen Bluetooth-bereik geweest zijn van medeburgers. Daarmee maakt men zich afhankelijk van een type technologie, die ook beperkingen heeft qua bereik en beïnvloeding door ruimtes en mogelijkheden van externe beïnvloeding.

Cyberoptimisme

Zoals ik al eerder liet weten bestaat er een onuitroeibaar cyberoptimisme ten aanzien van digitale oplossingen voor problemen in de zorg. Even zoeken op deze website onder de zoekterm “optimisme” levert vele voorbeelden op. Ook met de track-and-trace-app’s is er sprake van het geloof dat die app’s ons gaan brengen wat anderszins niet zou kunnen. In dat optimisme gaan voorstanders er automatisch van uit dat een overgrote meerderheid van de Nederlandse bevolking een dergelijke app wel zal gaan gebruiken. Ook dat men massaal over de aan een dergelijke oplossing vastzittende privacy-bezwaren heen stapt. Dat er geen misbruik of ongein met dergelijke apps plaatsvindt.

Landen als China, Zuid-Korea en Singapore haalt men er dan bij. Men vergeet dat daar sprake is van een totalitair of semi-totalitair bewind sprake is. Daar kan de regering het installeren en het gebruik van een app afdwingen, plus de it het gebruik volgende maatregelen. Als lichtend voorbeeld in Europa werd Oostenrijk gemeld.

Oostenrijk

Als voorbeeld van het gebruik van een track-and-trace-app kwam Oostenrijk op 8 april in het nieuws. In de laatste week van maart introduceerde het Oostenrijke Rode Kruis de app Stopp Corona. Die app wordt een grote rol toebedacht bij het opheffen van de strikte lockdown die Oostenrijk op 16 maart 2020 afkondigde. Twee weken na introductie van de app zijn er 287.000 mensen die de app installeerden. Dat op een bevolking van 8,8 miljoen mensen. Dat is net iets meer dan drie procent. Heel weinig dus. Als men op korte termijn de lockdown in stappen gaat opheffen dan kan er nooit sprake zijn van enige zinvolle rol van die app. De berichtgeving daarover is dan ook buitenproportioneel. Voor Nederland heeft de minister van VWS al laten weten dat alleen als de acceptatie boven de 60% ligt een track-and-trace app zinvol is.

Vooronderstelling

Er is een zeer belangrijke voorwaarde verbonden aan het gebruik van een track-and-trace app. Professor Bram Nauta verwoordde dat heel aardig in een interview in de NRC op 9 april 2020. Dat is namelijk de premisse dat er op grote schaal getest kan worden op de aanwezigheid van het corona-virus bij de drager. Het kabinet zet in op testen, traceren en thuisblijven. Het is niet te verwachten dat binnen zeer afzienbare tijd de testcapaciteit voor het aantonen van het dragerschap van het virus zo groot is dat iedere app-bezittende Nederlander getest kan worden.

Ongein uithalen

Aangezien op de app de gebruiker zelf moet invullen dat hij/zij positief is getest kan dat leiden tot onbedoelde effecten. De gebruiker kan toch zich  voordoen alsof hij/zij niet positief getest is. Of uit ongein een niet bestaande besmetting opgeven, waardoor anderen zich genoodzaakt zien om in quarantaine te gaan en zonder noodzaak testen gaan aanvragen.

Twijfelachtige acceptatie  

Het is maar helemaal de vraag of een dergelijke app op een natie-wijde acceptatie kan rekenen. Bij een beperkte deelname is het nuttig effect uitermate beperkt. De voorzitter van de AP, Aleid Wolfsen, uit zijn zorgen  openlijk. Een collectief van veel privacy-organisaties publiceerde een reeks van tien voorwaarden waaraan een eventuele track-and-trace app zou moeten voldoen. Het ministerie van VWS lijkt naar buitenlandse app’s te kijken, die naar alle waarschijnlijkheid niet aan die voorwaarden voldoen.

Het probleem met het in crisistijd binnenhalen van ingrijpende digitale “oplossingen” is dat het opdoeken van dergelijke oplossingen niet gauw zal gaan gebeuren. Het gevaar van van function-creep is ook levensgroot aanwezig is. De directeur van Bits of Freedom, Evelyn Austin, verwoordde het heel goed in een gesprek met de internetondernemer.  blogger, columnist en internetjournalist Alexander Klöpping.

Ze sprak de wijze woorden: “Wees zeker van het probleem voor je technologie inzet als oplossing.”

W.J. Jongejan, 10 april 2020

Afbeelding van Gerd Altmann via Pixabay