Beperkte appreciatie specialisten van ziekenhuis-informatie-systemen volkomen logisch

In een voorpublicatie bij de eHealthmonitor 2017 door  Nictiz en Nivel die op 13 november 2017 verscheen, bespreken beide organisaties het gebruik van en de wensen over zorginformatiesystemen door respectievelijk huisartsen en medisch specialisten. De eHealthmonitor 2017 verschijnt op 23 november 2017. Er blijkt een enorm verschil te zijn tussen de appreciatie van de systemen die huisartsen en die specialisten gebruiken. Bij de huisartsen is slechts 18 procent van mening dat hun Huisarts InformatieSysteem(HIS) niet naar behoren werkt, terwijl van de medisch specialisten 48 procent dat vindt van het Ziekenhuis InformatieSysteem(ZIS). Nader onderzoek wordt aangekondigd. Is dat eigenlijk wel nodig? Met een beetje kennis van zaken van de huisarts- en ziekenhuiswereld is het heel simpel om dit grote verschil te verklaren. Het heeft te maken met de manier waarop keuzes voor systemen tot stand komen, alternatieven tussentijds gekozen kunnen worden en artsen geacht worden te werken met systemen die door anderen dan zijzelf geselecteerd zijn. specialisten blijken zich eigenlijk aleen anoniem duidelijk uit te kunnen spreken over hun ZIS-sen.

HIS

Bij de HuisartsInformatieSystemen is er sprake van keuze uit negen verschillende systemen, die overigens allemaal hetzelfde op een andere manier doen. De look-and-feel van de onderscheiden systemen is echter absoluut niet hetzelfde. De huisarts kan dan ook als het ware een keuze maken uit een negen confectiepakken, die aan een rek hangen. Huisartsen / groepspraktijken maken dan ook een keuze op basis van een persoonlijke voorkeur of een pakket van eisen. Als na verloop van tijd een HIS toch niet bevalt kan een praktijk één van de andere pakketten besluiten te nemen. Door conversie van de database is het dan mogelijk verder te werken met behoud van de vastgelegde gegevens.

ZIS

Bij de Ziekenhuis InformatieSystemen(ZIS-sen) is er thans eigenlijk slechts sprake van een tweetal smaken: EPIC of Chipsoft. De laatste zeven a tien jaar is er sprake geweest van een enorm “shake-out” op het gebied van de ZIS-sen. Er was voordien sprake van het gebruik van zelfgemaakte ZIS-sen, het SAP-systeem,  een Siemens-systeem, maar ook exotische systemen zoals het Portugese ALERT-systeem dat in vier ziekenhuizen in Brabant en Limburg flopte en een enorme financiële en juridische nasleep had.  Ziekenhuizen hebben dus op dit moment weinig te kiezen. Daarnaast is het zo dat bij de aanschaf van een ZIS, dat ook ziekenhuisbreed ingezet moet kunnen worden. Ondersteunende diensten, zoals laboratorium, röntgenafdeling etc zullen er ook mee moeten kunnen werken. Het systeem zal daarom een grote-gemene-deler zijn van vereisten voor alle gebruikers in het ziekenhuis. Dat is iets wat bij HIS-sen veel minder speelt.

Medisch specialisten

Naast het hierboven beschreven “one-size-fits-all” wordt de keuze van het ZIS genomen door de ziekenhuisdirectie en niet zoals bij huisartsen door de medici zelve. Er bestaat ook geen mogelijkheid om zoals bij huisartsen op eigen afweging over te stappen op een ander systeem. Men zit vast aan het door de directie gekozen systeem. Er is ook geen goede mogelijkheid kritiek in het openbaar te ventileren, omdat er in de contracten zoals met EPIC een non-disclosure-bepaling staat over niet goed werkende onderdelen of missende data. Juridisch is de zaak helemaal dichtgetimmerd. Individuele werkers mogen dan ook geen commentaar in het openbaar uiten over het functioneren van het ZIS. Doet men het wel, dan zijn er juridische en financiële consequenties.

Anoniem enquêteren

Het gevolg is dat er dan bij het anoniem enquêteren door Nictiz en Nivel wel boven water komt dat bijna de helft van de medisch specialisten niet vindt dat het ZIS voor hen naar behoren werkt.

Er zal veel meer naar de werkers geluisterd moeten worden over hoe voor elke beroepsgroep binnen het ziekenhuis het ZIS geoptimaliseerd kan worden. Ook zullen er tussen medische specialismen verschillen zijn in de wens hoe schermen er uit zien en de workflow ondersteunt kan worden in plaats van gehinderd. De user-interface zal per vakgebied en per gebruikersgroep veel meer aandacht moeten verdienen dan nu het geval is.

Nader onderzoek, dat zich richt op de mening van de leiding van ziekenhuizen of rechtstreeks van specialisten , zal ook niets zinnigs aan het licht brengen. Het anoniem enquêteren heeft laten zien dat er nog een “mer-à-boire” voor ZIS-optimalisatie.

W.J. Jongejan