Ooit in somatische zorg van boete gehoord als je vragenlijst niet invult?

De geestelijke gezondheidszorgGGZ) staat voor gek als het gaat om het afhankelijk stellen van zorg van het invullen van vragenlijsten over het welbevinden of een “boete aanzeggen” als er geen ROM-vragenlijsten worden ingevuld. Op dit moment is er veel te doen over het gebruik van ROM-data voor benchmarking en zorginkoop. De vragenlijsten die horen bij de Routine Outcome Monitoring waren ooit gemaakt en bedoeld om tussen patiënt en behandelaar in de GGZhet verloop van de therapie te evalueren, maar werd door toedoen van overheid, zorgmanagement en zorgverzekeraars tot een instrument voor benchmarking en zorginkoop. Eerst waren alleen de zorginstellingen verplicht om de ROM-data aan te leveren aan de Stichting Benchmark GGZ(SBG), maar sinds 1 januari 2017 ook de vrijgevestigde zorgaanbieders in de GGZ. Bij niet aanleveren van die data wordt de vergoeding voor de geleverde zorg gekort. Instellingen blijken dat te willen doorberekenen aan de patiënt of volgens een principal consultant (op LinkedIn) bij een IT-dienstverlener in de zorg de intake afhankelijk stellen van ROM-lijsten invullen. In de somatische zorg heeft zoiets nog nimmer gespeeld.

Somatische zorg
Hebt u ooit ervan gehoord dat iemand bij een huisartsbezoek, een polikliniekbezoek of bij een ziekenhuisopname na het weigeren van het invullen van een vragenlijst een boete kreeg aangezegd of men de zorg niet startte daarom? Iedereen zou meteen op de achterste benen staan en het protest zou niet van de lucht zijn. Als onbestaanbaar zouden dergelijke acties bestempeld worden. Des te vreemder is het dat zoiets wel plaats vindt in de GGZ en een advocatenkantoor en de Nederlandse Zorgautoriteit(NZa) het verdedigen.

Zorgvisie
Op de website van het online-magazine Zorgvisie, dat over het algemeen voornamelijk VWS- welgevallige informatie publiceert, stond na het rumoer over de boete voor het niet meewerken aan ROM-men door een Centiv-cliënt een opmerkelijke bijdrage. Het was een interview met de advocaat Koen Mous van Dirkzwager advocaten en notarissen. Die stelde naar aanleiding van dit onderwerp dat er contractvrijheid is in de zorg. Daarmee bedoelt hij dat een instelling een behandelcontract zo mag opstellen dat daarin het meedoen aan ROM-men en het naar SBG opsturen van die data verplicht is. Hij stelt:

“In principe kunnen cliënten en zorgaanbieders overeenkomen dat het invullen van de vragenlijsten een verplichting is die bij de behandeling hoort en dat de instelling een boete kan opleggen als het niet gebeurt. Maar dat moet dan wel contractueel worden afgesproken en de cliënt moet er van tevoren goed over worden geïnformeerd.”

Wat hij hier zegt komt neer op een wel heel zonderlinge, asymmetrische, relatie tussen de contractanten. De cliënt, die in een afhankelijkheidsrelatie van de zorgaanbieder verkeert, verliest door een dergelijke vorm van contracteren het recht in vrijheid te beslissen over het wel of niet meedoen met het ROM-men.

NZa
De Nederlandse Zorgautoriteit twitterde op 17 augustus dat het ten aanzien van de ROM-kwestie zorgaanbieders en zorgverzekeraars vrij stond om onderling afspraken te maken. Daarnaast verdedigt de NZa zich door te stellen dat het gebruik van ROM in het kwaliteitsstatuut GGZ staat. Hierin beschrijven branchepartijen zelf welke rol de ROM vervult. De NZa gaat echter voorbij aan het stelsel van convergerende afspraken waarbij met financiële sturing door zorgverzekeraars, met op de achtergrond het ministerie van VWS, toegewerkt is naar dat kwaliteitsstatuut, dat gebouwd is op een uiterst wankele ROM-basis.

GGZ-NL directeur
Hoewel de brancheorganisatie van werkgevers in de GGZ, de GGZ Nederland, geen duidelijk verhaal houdt over de rechten van de cliënt om te weigeren mee te doen aan het gebruiken van ROM-data in het kader van de “zogenaamde” kwaliteitsverbetering, erkent de directeur mevrouw Veronique Esman-Peeters in een reactie op een open brief aan haar wel degelijk het recht om niet mee te moeten werken. Die open brief was door Judica Berkelaar, ex-cliënte, geschreven naar aanleiding van opmerkingen van Veronique Esman, opgetekend in Het Parool begin augustus. In haar reactie per email aan Judica Berkelaar schrijft zij dat patiënten daarbij ook de mogelijkheid moeten hebben om bezwaar te maken tegen het gebruik van hun gegevens voor kwaliteitsverbetering. Het probleem is dat GGZ Nederland dus blijkbaar wel vindt dat een cliënt mag weigeren om ROM-data te dien opsturen naar SBG, maar dat niet aan de grote klok hangt.

Waarom accepteren?
Bij het hierboven beschreven grote verschil tussen de somatische zorg en de GGZ komt natuurlijk meteen de vraag boven drijven of cliënten in de GGZ de dwang om ROM-lijsten in te vullen teneinde die door te laten sturen naar SBG zich moeten laten welgevallen. Het antwoord is volmondig neen. Overheid en zorgverzekeraars hebben een krom systeem in elkaar gedraaid waarbij zorgaanbieders verplicht zijn ROM-lijsten te doen invullen door cliënten en door te sturen naar SBG op straffe van boetekorting voor zorgaanbieders bij onvoldoende medewerking. Daarbij is de cliënt niet rechtstreeks partij, een enorme weeffout in de bestuurlijke constructie.
Los  van die cobstructie blijft een cliënt het recht houden niet mee te hoeven werken aan een dergelijk systeem en dus eigenstandig een afweging daarover te maken.

Het motto moet daarbij zijn: Wat in de somatische zorg als onacceptabel zou worden beschouwd, is evenzeer onacceptabel in de GGZ.

W.J. Jongejan

Met dank aan N.N. voor het delen van één van zijn zieleroerselen