Optimale databeschikbaarheid geeft vroeg of laat sociale problemen
Databeschikbaarheid is een term die het ministerie van VWS meer dan eens hanteert. Men wil die beschikbaarheid optimaal hebben. In het onderwijs kent men ook een verregaande vorm van databeschikbaarheid. Dat gebeurt in de vorm van leerlingvolgsystemen. Magister is daarbij een veelgebruikt systeem. Met Magister kunnen dat leerlingen roosters, agenda, huiswerk, cijfers, studiewijzers en digitaal lesmateriaal digitaal inzien. Maar ook de ouders, met een eigen ouderaccount, kunnen die data inzien. Dat geeft stress bij leerlingen die de hete adem van hun ouders continu in de nek voelen. Een middelbare school in Zeist trapt nu op de rem, bevreesd dat dit permanente meekijken bij leerlingen leidt tot stress en ongezonde prestatiedruk. Het Jordan Montessori Lyceum in Zeist is een van de vele scholen die apps als Magister gebruiken. Bij wijze van experiment kunnen de ouders daar gedurende twee maanden de cijfers van hun kinderen niet inzien.
Initiatief
Initiatiefnemer is Stijn Uittenbogaard, docent economie en bedrijfseconomie op het Jordan. Hij deed onderzoek naar prestatiedruk bij leerlingen. Een vragenlijst die hij verspreidde onder 500 leerlingen deed bij hem alarmbellen afgaan. Daaruit kwam volgens hem naar voren dat leerlingen van wie de ouders kunnen meekijken in Magister veel meer druk ervaren van hun ouders. Je ziet hierbij dus dat er psychosociale problemen ontstaan door een veel te ruime databeschikbaarheid. Het is uitermate verstandig dat een school de handschoen oppakt en een overzichtelijke periode gaat kijken of minder databeschikbaarheid niet beter is voor het welzijn van de leerlingen.
Niet de eerste keer
Het is zeker niet de eerste keer dat mensen aandacht vragen voor de problematiek van het diep in de haarvaten van het onderwijs doorgedrongen leerlingvolgsysteem Magister. Op de website Netwerk Mediawijsheid staat een bijdrage d.d. 7 september 2023 dat terecht zeer kritisch oordeelt over systemen als Magister. Scholen gebruikten Magister aanvankelijk vooral voor het bijhouden van bijvoorbeeld klassenindelingen, roosters, cijfers en absenties. Maar inmiddels biedt Magister vrijwel alle onderdelen aan. Er zijn bijvoorbeeld modules voor het verwerken van zorggegevens, het monitoren van gedrag van leerlingen, of het plannen van huiswerk. Daardoor zit Magister diep in de haarvaten van veel scholen.
Moderne onderwijsplannen willen toe naar minder normatieve toetsing. En bij voorkeur met minder normatieve toetsing. Magister doet het tegenovergestelde. Het kwantificeert het leer- en ontwikkelproces tot groene en rode cijfers. Analyses laten zien of de gemiddelden aan het stijgen of dalen zijn.
VWS en databeschikbaarheid
Alle medische gegevens van alle burgers opvraagbaar maken zonder “lastig gedoe” met toestemmingen vormt dan het doel van het ministerie van VWS. Meer dan eens ventileert het ministerie dat , onder andere in de Nationale Visie en Strategie voor het gezondheidsinformatie-stelsel(NVS). Ik schreef erover op 19 maart 2024. Daarbij gebruikt VWS ook graag termen als datasolidariteit en data-altruïsme. Het eerste betekent dat men graag ziet dat iemand vanwege het feit dat iemand zorg verleend wordt, deze persoon dan als dank zijn/haar zorgdata beschikbaar stelt voor opvraging. Altruïsme of onbaatzuchtigheid is een handeling, een gewoonte of de bereidheid om iets bij te dragen zonder er zelf baat bij te hebben. Het ministerie gaat met haar gedachten over optimale databeschikbaarheid volledig voorbij aan het onvervreemdbare recht van patiënten om samen met hun behandelaar te besluiten wie hun zorgdata mogen inzien. Het gaat om elementaire zaken als het medisch beroepsgeheim en privacy.
Allerlei initiatieven
Je merkt aan alles dat men van hogerhand af wil van het informed consent bij het delen van zorgdata. Dat een opt-in(neen, tenzij toestemming vastligt)) steeds meer plaats gaat maken voor een opt-out(ja, tenzij weigering vastligt). En zelfs dat soms zo lastig wordt bevonden dat men de opt-out mogelijkheid slechts via een website aan de patiënt kenbaar wil maken(in European Health Data Space-voorstel). Ook bij de online toestemmingsvoorziening Mitz die VZVZ, als verantwoordelijke voor het Landelijk SchakelPunt probeert uit te rollen heeft allerlei kenmerken van maximalisatie van databeschikbaarheid. Was er eerst de gedachte dat een patiënt specifiek kon aangeven welke zorgverleners/groepen van zorgverleners data bij de brondossierhouders konden opvragen, nu blijkt men iets gemaakt te hebben waar die specificatie nauwelijks meer speelt. De keuze is bijvoorbeeld beperkt tot ziekenhuizen wel of niet toe te staan zorgdata te mogen opvragen, zonder dat specificatie van een subgroep van specialisten/een specialisme mogelijk is.
Optimale databeschikbaarheid wringt
Er valt een parallel te trekken met leerlingvolgsystemen in het onderwijs. Teveel mogelijkheid om data in te mogen/kunnen zien leidt tot stress en onrust bij leerlingen. Te grote databeschikbaarheid in de zorg leidt tot onrust bij patiënten die bezorgd zijn om hun privacy en het medisch beroepsgeheim.
W.J. Jongejan, 6 november 024
Afbeelding van Irvin John Mabli via Pixabay
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!