Reanimatie kwakkelend eConsult is veelzeggend

Het loopt allemaal met het eConsult, het elektronisch raadplegen van de huisarts patiënt door de patiënt allemaal zo vlot niet. Beleidsmakers op het ministerie van VWS en bij Nictiz, het expertisecentrum voor standaardisatie en eHealth hadden zich er heel veel van voorgesteld, maar de praktijk blijkt weerbarstiger te zijn. Tijdens de laatste eHealthweek in januari organiseerden organiseren Nictiz, Stichting Ikone en het Design Thinking Center samen een workshop met als titel: “het eConsult bij de huisarts: van belofte naar praktijk”. Duidelijk is dat men door heeft dat het door de bevolking breed omarmen van het eConsult niet plaats vindt. Tijdens de workshop probeerden de aanwezigen oplossingsrichtingen te bedenken om de adoptie van het elektronische consult via een patiëntenportaal te verbeteren. Via deze portalen vinden ook andere activiteiten plaats, namelijk het afspraken maken en het aanvragen van herhaalmedicatie. In de nabije toekomst moeten de portalen ook inzage in het gegevens uit eigen medisch dossier mogelijk maken. Een kwakkelende ontwikkeling bij het eConsult heeft daarom een veel grotere impact. Ook op andere eHealth-gebieden loopt het trouwens niet zo vlekkeloos als propagandisten ons volhouden.

Breder perspectief

Promovenda Laura Visser schreef als bedrijfskundige er haar proefschrift over , met de titel: “Power to the patient? Analyzing online communities and their potential for changing power processes in Parkinson’s care”. Op 10 maart 2017 promoveert zij aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Het omarmen van nieuwe communicatie-mogelijkheden in de zorg bestaat niet alleen uit het louter aanbieden van die mogelijkheden. Het gaat om veel meer. Zij stelt vast dat patiënten gemiddeld makkelijker contact maken met hun zorgverleners in een digitale omgeving, maar dat ze tegelijk bang te zijn om te veel van deze vrijheid gebruik te maken. De eHealth-technologie houdt volgens haar bestaande normen in stand en verhult complexe machtsprocessen – het lijkt makkelijk maar dat is het niet, en ook als je hem of haar kunt mailen blijft een arts op afstand staan van de patiënt. De grootste kanttekening die Visser plaatst bij het gebruik van nieuwe technologieën in de gezondheidszorg, is dat ze voornamelijk geschikt lijken te zijn voor een selecte groep mondige patiënten die toch al actief is. Dit vergroot de ongelijkheid tussen patiënten in plaats van verkleinen.

Laaghangend fruit

In de samenvatting van het proefschrift  geeft ze ook aan dat bij de door haar onderzochte (eHealth) internet-community van Parkinson-patiënten deze vooral te beschouwen zijn als het laaghangende fruit. Het zijn de patiënten met een actieve opstelling als zorgklant die veel vaardigheden en mogelijkheden tot zijn of haar beschikking heeft die nu meedoen, om zich als actieve klant richting de zorg te gedragen. Het klant zijn als patiënt vooronderstelt bijvoorbeeld het goed met computers om kunnen gaan, inzicht te hebben in het eigen zorgproces en behoeften rond dit proces.

eConsult

In essentie gebeurt precies hetzelfde bij het gebruik van het eConsult. Al op 9 juni 2015 schreef ik een artikel met als titel: “Zijn patiëntenportalen bij huisartsen wel zo’n succes?” Daarin stelde ik op basis van contacten met huisartsen die met een patiëntenportaal werken dat hooguit vijf a 10 procent van de praktijk ervan gebruik maakt. Het laaghangende fruit van de mondige en ICT-vaardige patiënten is snel geoogst maar daarna stokt het. Op de workshop die ik in de aanhef noemde identificeerde men een aantal factoren die belemmerend werken. Drempels voor het gebruik van het eConsult zijn, zo blijkt uit het verslag van de workshop, het onvoldoende gebruiksvriendelijk zijn van de dienst. Obstakels bij het gebruik zijn onder meer: veel tekst over wanneer wel of niet een eConsult aangevraagd kan worden, ingewikkelde inlog- en registratieprocedures en onduidelijkheden over de responstijd van de huisarts. De inlogprocedures zijn een weerbarstige materie, omdat vanwege de koppeling met huisartssystemen extra veiligheidsmaatregelen nodig zijn bij het inloggen, bijv door het opsturen van een verificatiecode per SMS of email.

Actieagenda

Naar goed gebruik is een actieagenda opgesteld met zeven punten.

• Ontwikkeling van communicatietoolkit
• Opleiding en nascholings-cursus eConsult
• Handreiking eConsult: waarom, wanneer en voor wie?
• Landelijke stimuleringsmogelijkheden verkennen
• Gebruiksvriendelijkheid
• Financieringshobbels
• Ontwikkeling prototype

Men stelt terecht vast dat het beschikbaar stellen van onder andere eConsulten via patiëntenportalen de huisartspraktijken veel inspanning kost zonder dat daar snel een verlichting tegenover staat. Het is de vraag of stimulerende opmerkingen in de trant van “je laat zien dat je mee doet met moderne ontwikkelingen in de zorg” veel praktijken zullen overhalen meer met eConsulten te doen.

Waakvlam

Het is veelzeggend dat na enkele jaren enthousiaste berichtgeving door Nictiz in de eHealth-monitor van Nictiz en Nivel nu toch een reanimatie nodig wordt geacht om te proberen de veel te hoge doelstellingen die gesteld waren te kunnen halen. De eHealth-monitor 2015 had als titel “Tussen vonk en vlam”. Het is met het eConsult niet veel anders geworden dan een flakkerend waakvlammetje. Het simpel aanbieden van een ICT-communicatiemogelijkheid is maar een beperkt deel van het verhaal. Het concept moet landen bij de patiënt en in de volle breedte bij de patiëntenpopulatie  uitvoerbaar blijken te zijn. Anders blijft het reanimeren geblazen.

W.J. Jongejan