Regering VK wil oordeel rechters over wetten overrulen. Intens gevaarlijke ontwikkeling
Op 6 december 2021 verschenen zeer opmerkelijke berichten op de website van The Times(Verenigd Koninkrijk) en City A.M. Het ging om berichtgeving dat de regering van Boris Johnson werkt aan mogelijkheden om rechterlijke uitspraken wetten buiten werking te kunnen stellen. Dat zou een zeer bedenkelijk ingreep zijn in “the checks and balances” in het staatssysteem. In democratieën hanteert men het principe van de Trias Politica. De Franse filosoof Charles baron de Montesquieu (1689-1775) bedacht dit principe. Het behelst de scheiding der machten. Het gaat om de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht. Parlement en regering samen vormen de wetgevende macht. De regering heeft de uitvoerende macht. De rechters spreken recht op basis van wetten, verdragen, gewoonten en eerdere rechterlijke uitspraken (jurisprudentie). In een rechtsstaat kan een rechter ook een uitspraak doen die nadelig is voor de overheid. Dit delicate evenwicht wil de regering van het V.K. grof verstoren.
Vuige plannen
De premier, Baris Johnson heeft Dominic Raab, de minister van Justitie, opgedragen de plannen om de bevoegdheden van rechters om te beslissen over de wettigheid van ministeriële beslissingen te hervormen, aan te scherpen. Een optie die is opgesteld door Raab en Suella Braverman, de procureur-generaal die geliefd is bij Downingstreet 10, is dat parlementsleden een jaarlijkse “interpretatiewet” aannemen om bevindingen uit rechterlijke beoordelingen te schrappen waarmee de regering het niet eens is. Bronnen rond/binnen de regering beweren dat die “jaarlijkse interpretatiewetten” het grondwettelijke principe zouden versterken dat het parlement soeverein is over de niet bij algemene verkiezingen gekozen rechterlijke macht.
Totale misvatting
Dat er een grondwettelijk principe bestaat dat een parlement soeverein is over de niet gekozen, maar benoemde rechterlijke macht is een grove misvatting. Regeringskringen komen met dit verhaal omdat rechterlijke uitspaken over wetten hen bijzonder hinderen.
Dat is echter geen vrijbrief om de principes van een rechtsstaat overboord te gooien. Eén van die principes is dat de rechtelijke macht eigenstandig kan oordelen over wetten die opgesteld zijn door de wetgevende macht en gehandhaafd worden door de uitvoerende macht. Het is een extra beveiliging om te voorkomen dat regeringen losgezongen raken van de werkelijkheid.
Onrust
De stap van de regering heeft terecht voor opschudding gezorgd in kringen van rechters en advocaten. Men beschuldigt Johnson ervan zijn meerderheid in het Lagerhuis te gebruiken om legitieme uitdagingen een halt toe te roepen. Een hoge Queens Councellor zei dat de premier in het geheim op zoek was naar “een meer meegaande rechterlijke macht”.
Nederland
Men kan roepen dat zoiets alleen in het buitenland gebeurt. Toch dient men bedacht te zijn op stappen vanuit de overheid om haar onwelgevallige uitspraken door de rechterlijke macht te neutraliseren. Ik hoef daarbij slechts de rechtszaak tegen de wet SyRI(Wet Systeem Risico-Indexatie) in herinnering te brengen. Daartegen diende een rechtszaal, aangespannen door een coalitie van tegenstanders van deze wet. In februari 2020 oordeelde de rechtbank in Den Haag dat deze wetgeving onrechtmatig was, want in strijd met hoger recht en dus onverbindend. Daarmee doelde de rechtbank het artikel 8, lid 2 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens(EVRM). Verder breng ik de rechterlijke uitspraken tegen de regering in de Urgenda-zaak in herinnering. Het is een groot goed dat de rechter in een democratische rechtsstaat een onafhankelijk, bindend, oordeel kan en mag geven over bestaande wetten.
Dichtbij
Regeringen kunnen soms absolutistische trekken krijgen, vooral als ze in het nauw gebracht zijn vanwege in het verleden slecht opgestelde en nefast uitpakkende wetten. Het kortwieken van de rechterlijke macht is daarbij een brug te ver. Het Verenigd Koninkrijk is slechts door een ondiepe plas water gescheiden van het vasteland van Europa. Het is verstandig zicht te blijven houden op wat in het Verenigd Koninkrijk gebeurt. Kan zo hier plaatsvinden als je niet uitkijkt.
W.J. Jongejan, 7 december 2021
Afbeelding van ElasticComputeFarm via Pixabay
Recente reacties