Ruim kwart miljoen euro in regio Utrecht besteed aan 15 buiksprekende Zora “zorg-gadgets”

Te midden van uitgebreide bezuinigingen in de zorg blijkt het opeens toch mogelijk dat verpleeg- en verzorgingshuizen in de regio Utrecht samen met het Zorgkantoor Utrecht een kwart miljoen euro uitgeven aan 15 zogenaamde ”zorgrobots”, genaamd Zora. Het woord “zorgrobot” doet veel vermoeden, maar stelt bij nadere beschouwing nauwelijks iets voor. In een eerder artikel “Zora: 15.000 euro voor een buiksprekende robot” ging ik hier uitgebreid op in. Zora verzorgt geen mensen, maar entertaint ze en kan wat oefeningen voordoen. De facto blijkt Zora voor de instellingen een taakverzwaring te zijn, waar tegenover alleen geringe voordelen staan. Bovendien zorgt het gebruik van Zora voor nieuwe problemen ten aanzien van privacy en ICT-netwerken binnen instellingen.

Zorgvernieuwing

Onder de naam “Zorgvernieuwing door inzet van robot Zora” start de vereniging van Instellingen voor Verpleging en Verzorging in Utrecht (IVVU) in begin 2015 een project om deze “zorgrobot” te gaan introduceren. Het doel is de kennismaking met een zorgrobot te faciliteren, zodat zowel bewoners als medewerkers bekend en vertrouwd kunnen raken en ervaring kunnen opdoen met de mogelijkheden van een zorgrobot. Voor de financiering wordt getracht een beroep te doen op geld dat de RABO-bank Utrecht en omstreken jaarlijks rond de 100.000 euro in die regio uitgeeft vanuit het Aandeel-in-elkaar-fonds. Via een soort competitie, waarbij gestemd kan worden, konden tien organisaties en instellingen mee doen. Drie winnaars werden gekozen. Daar zat het Zora-zorgvernieuwingsproject niet bij. Het project loopt door en vervolgens wordt bij het Zorgkantoor Utrecht, gerund door de zorgverzekeraar Achmea een projectaanvraag gedaan. In het verslag van het bestuurlijke overleg daarover in mei 2015 tussen IVVU en het zorgkantoor blijkt men daar wel bereid te zijn geld in deze “innovatie” te stoppen, terwijl het verslag verder vol staat met zaken als volumekorting, productiebeperking etc. Het zorgkantoor stelt wel eisen in de zin van het beoogde doel(bijv. minder vallen van patiënten en minder kosten) en wil een effectmeting, maar wel duidelijk delen in de positieve publiciteit bij introductie. Er volgt een aangepast ontwikkelplan van de projectgroep in september 2015.

Zorg-gadget

Dat Zora helemaal geen vernieuwing inhoudt blijkt uit de opsomming van de activiteiten die op deze Belgische website in de alinea Thuiszorg beschreven staan. Patiënten worden er niet door verzorgd, geen bedden opgemaakt of toiletten gereinigd. Wat telkens wordt aangehaald door voorstanders is hoe dementerende mensen emotioneel reageren op de robot als die bij ze zit en met hen praat. Dat praten is helaas wel buikspreken, omdat het gesproken woord opgevangen wordt door een microfoon in Zora en via wifi naar een laptop verzonden wordt. Daar typt een begeleidster het antwoord in dat Zora dan weer uitspreekt. In de project groep wordt besproken hoe Zora ingezet kan worden bij valpreventie en het voorkomen van dwalen van patiënten. Nergens leest men daar een afdoend antwoord op. Ik kan het me ook niet voorstellen dat Zora daar in enige mate effectief bij kan helpen. Beide onderwerpen zijn een uiterst weerbarstige materie die per individu een andere aanpak vergt. Aangezien de inzet van Zora altijd gepaard gaat met de inzet van een verzorgende zal deze laatste de enige factor van invloed zijn. Beide onderwerpen lijken een rechtvaardiging voor het inzetten van wat je een zorggadget kan noemen.

Voorkoming datalek via wifi

De twee computers in de robot gebruiken een internetadres(URL) om in contact te staan met het basisstation(laptop of tablet). Via die verbinding krijgt Zora haar instructies. Daar is een wifi-signaal voor nodig. Er zijn daarom meerdere ICT-aanpassingen in het wifi-netwerk van een zorginstelling nodig om te voldoen aan de veiligheidsnormen voor WIFI-netwerken die in de zorg gebruikt worden. Via Zora zou er anders een datalek kunnen bestaan. Op het netwerk moet voor Zora een separaat wifi-signaal aangeboden worden, zodat de rest van de ICT-infrastructuur afgeschermd is. (informatie: bericht ZonneHuisGroep Amstelland). Los van de aanschaf van Zora zal men de ICT-infrastructuur binnen de deelnemende verpleeg- en verzorgingshuizen dus moeten gaan aanpassen, hetgeen extra kosten met zich mee brengt.

Privacy

Nog een probleem dat zich voordoet is dat Zora voorzien is van twee videocamera’s en vier microfoons, waardoor constant opnamen van de omgeving worden gemaakt die doorgezonden worden naar het basisstation. Patiënten, familie, maar ook verzorgenden komen daarbij in beeld. Binnen het projectteam vraagt men zich dan ook terecht af of hierover aparte afspraken gemaakt moeten worden, bijv. met de familie, maar niet wordt vermeldt of dat ook daadwerkelijk gebeurt. Het is wel duidelijk dat men dit privacy-aspect pas in het zicht kreeg toen men al redelijk ver was met het project. Het moet tevoren zonneklaar zijn wat er met eventuele vastgelegde beeld- en geluidopnames geschiedt.

Kosten

Zora blijkt zonder BTW meer dan de eerder genoemde 15000 euro te kosten. Per apparaat komt er nog 1500 euro bij voor programmeren, verzekering, service en onderhoud. 16500 euro ineens of 275 euro bij maandelijkse betaling. De totale kosten bedragen dus excl. BTW 247.500 euro. , met BTW krap 300.000 euro Het zorgkantoor Utrecht gaat daar 5000 euro per robot aan betalen. De rest wordt betaald door de zorginstellingen. Blijkbaar hebben die in tijden van financiële inperkingen dit geld toch in kas om uit te geven. Het gebruik van de robot mag niet lijden tot extra inzet van personeel en moet met de bestaande formatieplaatsen worden uitgevoerd. Ook is becijferd dat het gebruik een leidinggevende twee tot drie uur per week kost. Personeel wordt niet bespaard omdat de zorgrobot gezien de kwetsbaarheid toch constant in het zicht moet blijven en voor het terugspreken iemand achter een laptop vereist.

Van Rijn  

Dat ook de Haagse politiek zich graag afficheert met moderne techniek in de zorg moge blijken op de aanwezigheid van staatssecretaris Martin van Rijn bij de feestelijke introductie van de vijftien zorgrobots op 3 december in het woonzorgcentrum de Koperhorst te Amersfoort. In het persbericht staat zelfs dat hij vijftien zorgrobots bezoekt en pas daarna staat dat hij in gesprek gaat met bewoners, verzorgenden etc.

Verkeerd signaal

Ook al geeft de inzet van Zora positieve emotionele reacties bij bewoners van zorginstellingen, het uitgeven van dergelijke bedragen in een tijd van verschraling in de zorg met steeds minder handen aan de patiënt en aan het bed is een volkomen verkeerd signaal. Voor hetzelfde bedrag kunnen langere tijd mensen van vlees en bloed worden ingezet, die door met patiënten te praten en bij te staan dezelfde emoties los kunnen maken, maar ook een warmer gevoel geven dan een bewegende, buiksprekende robot van 57 cm hoog.

Erg sneu

Tot slot de nieuwste ontwikkeling waar het bedrijf dat Zora verkoopt, mee in het nieuws komt. Als je het leest is het eigenlijk te sneu voor woorden. Het gaat om een sprekende robot-bloempot met de naam “Vergeet mij niet”. U leest het goed: een sprekende robot-bloempot, bedoeld voor ver gedementeerde mensen om tegen te praten teneinde hun eenzaamheid te verdringen. Toch staat het zwart op wit beschreven in de Telegraaf van 3 december 2015, opgetekend uit de mond van Fabrice Goffin, de oprichter van het bedrijf.

Ik mag hopen dat die bloempot mij bespaard mag blijven.

W.J. Jongejan

De afbeelding bij dit artikel is niet van de beschreven robot.