Secretaris-generaal Gerritsen(VWS) dendert als olifant door privacy-porseleinkast

Op de dag van de privacy, 28 januari, uitte secretaris-generaal Erik Gerritsen van het ministerie van VWS zich op niet mis te verstane wijze in het privacy-debat. Hij deed dat in een bijdrage aan een door het Elektronisch CommunicatiePlatform(ECP) en Privacy First georganiseerde video-bijeenkomst, de Nationale Privacy Conferentie 2021.  Gerritsen is niet de meest subtiele ambtenaar op VWS, maar maakte het nu wel heel erg bont. Refererend aan het volkomen mislukte appathon-avontuur liet hij weten dat VWS zich door de kritiek van privacy-organisaties  tot op de enkels afgezaagd voelde. Op vileine wijze liet hij weten dat de privacy-gemeenschap een beetje op moest passen, milder moest zijn in oordelen. Want anders zou het ervoor zorgen dat mensen van de overheid in een kramp schieten. Dat zou inhouden dat de burgers dan het slechtste van twee werelden zouden krijgen Namelijk minder transparantie van de overheid en minder privacy-bestendige systemen.

Financieel dagblad

De bal ging rollen met een artikel op 28 januari 2021 in het Financieel Dagblad, waarvan de auteur de opmerkingen blijkbaar ook wat te gortig vond. De kop luidde “Topambtenaar VWS: als privacy-clubs te kritisch blijven, kan overheid niet transparant zijn”. Op basis van het Twitterbericht van dit artikel ontstond op dat medium de nodige ophef over de uitspraken van Gerritsen. Een poging van Gerritsen of één van zijn voorlichters op Twitter, waarschijnlijk met de bedoeling de kou wat uit de lucht te halen of te nuanceren, volgde. Dat was met de opmerking erbij toch maar eens het hele verslag te bekijken. Op de website van het ECP vond ik het. Bij het bekijken van de bijdrage van Gerritsen, in de video van 1u 05m 43s tot 1u 23m 24s blijkt de inhoud nog meer brisant te zijn dan het artikel in het FD.

Mislukt appathon-avontuur

Op 18 en 19 april 2020 organiseerde VWS een appathon om in een soort snelkookpan-constructie tot een aanzet voor een corona-app te komen. Expliciet vroeg VWS om aan de hand van de uitgangspunten van de GGD en het RIVM en de zware eisen op het gebied van onder meer privacy en dataveiligheid de voorstellen te beoordelen. De vraag lag dus voor om juist kritiek te leveren. De appathon mislukte volledig. VWS met Gerritsen startte meteen met het “onze briljante mislukking” te noemen. Een mislukking die VWS naar hun zeggen de weg wees naar de huidige anonieme CoronaMelder-app. Voor het gemak liet Gerritsen buiten beschouwing dat in april in het buitenland in meerdere landen al gewerkt werd . Of dat men bijna klaar was met een anonieme, privacy-bestendige app.

Opmerkingen(1)

Hieronder zal ik meerdere citaten uit de video van Gerritsen, die zich zelf “maar een neutrale ambtenaar noemt”(sic!),  geven.

“Ik wil de privacy-gemeenschap terug geven: pas een beetje op. Wees milder in je oordeel, want we moeten leren” 

“Niet mals wat we allemaal over ons heen gestort kregen”

“Het helpt niet om iedereen bij de enkels af te zagen. Blijf kritisch. Probeer je in te leven bij het makkelijk roepen in termen van fiasco en blunders dat we moeten leren.”

“In de pers maakte men ons uit voor gekke Henkie”

“Aan privacy-gemeenschap moeten we vragen over de eigen schaduw heen te springen”

 “Enige mildheid zou op zijn plaats moeten zijn omdat je anders misschien er  voor zorgt dat de overheid in een kramp schiet. En dan hebben we het slechtste van twee werelden, namelijk minder transparantie en minder privacy-bestendige systemen.”

Opmerkingen(2)

Nog bonter maakt hij het aan het einde als de moderator vraagt naar de oorzaken van de heftige kritiek. Daar zegt hij:

“We leven nu in een wereld van wie deed wat, wanneer en waarom, van schuld en schandaal”

“Actiegroepen(sic!) rond privacy hebben bestaansrecht / eigenbelang bij het uiten van kritiek. Ze benadrukken door kritiek de eigen belangrijkheid”  

“Geef ons het voordeel van de twijfel, want anders dwing je ons in een defensief hoekje”

Tussen neus en lippen vermeldt hij wel dat Privacy First VWS op onderdelen complimenteerde in de internetconsultatie ronde van de Wet op de elektronische gegevensuitwisseling in de zorg. Overigens is de CoronaMelder-app genomineerd voor de Privacy Award 2021.

Vergeetachtigheid  

Bij zijn niet malse kritiek op wat hij de privacy-gemeenschap of privacy-groepen noemt, vergeet Gerritsen voor het gemak brede kritiek op het handelen en de uitkomsten van de mislukte appathon. Hij noemt overigens geen namen van de privacy-groepen. Niet alleen KPMG als consultant voor VWS, de landsadvocaat(Pels Rijcken) de Autoriteit Persoonsgegevens als toezichthouder, maakten hun ernstige bezwaren kenbaar bij de appathon, maar ook de veiligheidsdiensten(AIVD & MIVD) . Eigenlijk komt het erop neer dat het ministerie van VWS enorm miskleunde met de appathon in dat appathon-weekend en dat de kritiek bijzonder breed geuit is.

Giftig einde

Gerritsen weet in de laatste zinnen als de moderator hem vraagt naar de datalekken/datadiefstal bij de GGD rond de corona-bestrijding toch nog een giftige opmerking te maken. Tussen neus en lippen door suggereert hij dat er mogelijk een verband is tussen het moment van publiceren van dit schandaal door journalist Daniel Verlaan en de dag van de privacy op 28 januari. Het is uiterst bedenkelijk dat een topambtenaar zich op deze wijze uit. Onzorgvuldig databeheer en datadiefstal zijn beide verwerpelijk maar speculeren over het belang van de datum van publicatie past een overheidsdienaar niet. Ik kan niet anders concluderen dat Erik Gerritsen als secretaris-generaal van VWS als een olifant door de porseleinkast liep.

Macht en tegenmacht

Dit is een typisch voorbeeld van een overheid die ontdekt dat er tegenover haar macht op een zeer belangrijk terrein, privacy, een tegenmacht bestaat. Op de ziel getrapt door die tegenmacht is de reactie van een topambtenaar er één die de tegenmacht ogenblikkelijk kleiner wil maken, zo niet verdacht. In een rechtsstaat dienen altijd afdoende checks-and-balances te bestaan.

W.J. Jongejan, 30 januari 2021

Afbeelding van Gordon Johnson via Pixabay  en  van Michelle Maria via Pixabay 

30 januari 2021: In alinea Opmerkingen(2) is de voorlaatste zin aangepast. Gerritsen spreekt over complimenten van Privacy First op onderdelen van het wetsontwerp elektronische gegevensuitwisseling in de zorg.  Niet over complimenten ver de CoronaMelder-app.