Twee maal 180 graden draaien is toch echt rechtdoor, AP
Het afgelopen half jaar heeft de Autoriteit Persoonsgegevens(AP) twee maal een aanzienlijke koerswijziging gepubliceerd. Dat speelt bij haar oordeel over de regeling waarmee de Nederlandse Zorgautoriteit(NZa) de zorgverleners in de GGZ wil verplichten om van alle cliënten de antwoorden op indringende vragenlijsten naar de NZa toe te sturen. Dat zou dan volgens de NZa nodig zijn om tot een nieuw bekostigingssysteem voor de GGZ te komen. In eerste instantie stond de AP de NZa toe om die regeling ten uitvoer te gaan leggen. Dat kon gebeuren, omdat de NZa de AP een rad voor de ogen draaide. Wakker geworden rond 6 september 2022 komt de AP dan op 7 oktober met een brief waarin ze 180 graden omdraait. De regeling kon volgens de AP geen grondslag bieden voor rechtmatige verwerking van antwoorden op HONOS-vragenlijsten. Op 14 december draait de AP dan weer 180 graden: de NZa mag het toch.
Oordeel 7 oktober
Na haar eerdere opmerkingen dat ze geen opmerkingen over de conceptregeling van de NZa had, maakte de AP dus een draai van 180 graden op 7 oktober. Dan stelt de AP dat de regeling en toelichting in de huidige vorm geen grondslag biedt voor rechtmatige verwerking van de HONOS-gegevens. De verplichting was niet rechtmatig, het verwerkingsdoel(ontwikkeling van zorgvraagtypering) was onvoldoende bepaald en verworpen alternatieven waren onvoldoende gemotiveerd. Welbepaaldheid van het doel en de onderbouwing van de noodzaak deden vragen rijzen naast onduidelijkheid over de looptijd en het begin van de bewaartermijnen. Ook had de AP zorgen over de informatiepositie van de betrokkenen en wilde waarborgen i.v.m. mogelijke koppeling van databases en over de beveiliging.
Boterzacht
Op 14 december komt de AP dan met een definitief oordeel en wil er heel krachtig mee overkomen. Maar bij nauwkeurig lezing is het allemaal niet zo krachtig en blijkt dat de AP in principe de NZa toestaat jarenlang door te gaan. De AP stelt dat er slechts toestemming is om door te gaan met het verzamelen van antwoorden op HONOS-vragenlijsten onder “speciale voorwaarden”. Uit de motivatie van de AP blijkt dat vrijwel al haar bezwaren die er op 7 oktober waren over de rechtmatigheid en omvang va de dataverzameling spoorslags verdwenen blijken na uitleg van de NZa. Nergens is een bijlage zichtbaar waarin de NZa-argumentatie staat die de AP opeens van mening heeft doen veranderen. De “speciale voorwaarden” blijken ook boterzacht.
“Speciale voorwaarden”
De AP stelt dat de NZa de regeling moet aanpassen en dat er dan in dient te staan dat de in die regeling bepaalde en onderbouwde omvang van de HONOS-data slechts voor één jaar geldt. Daar staat echter nog een opmerking bij: “Steeds zal dan ook voor een daarop volgend jaar opnieuw, zorgvuldig, bezien moeten worden welke uitvraag van gegevens in welke omvang in aanvulling nog noodzakelijk is.”
Deze zin houdt in dat de toestemming helemaal niet eenmalig is, maar de dataverzameling in principe langer door mag gaan. Namelijk als per jaar maar nauwkeurig bezien wordt welke uitvraag van welke gegevens in welke omvang nog noodzakelijk is. De AP zegt dus eigenlijk dat als de NZa maar duidelijk motiveert wat ze wil dat ze na dat eerste jaar door mag gaan met HONOS-data verzamelen.
“In aanvulling”
Helemaal bont maakt de AP het om in bovenstaande zin nog de twee woorden “in aanvulling” toe te voegen. Daarmee zegt de AP eigenlijk dat als de NZa in haar aanvankelijke dataverzameling gedurende dat eerste jaar nog data extra denkt nodig te hebben, ze die daarna alsnog mag opvragen van de AP om de aanvankelijk bijeen gespaarde dataset aan te vullen. Met andere woorden, een beperking die in eerste instantie was opgelegd kan zo ongedaan gemaakt worden.
Tweede keer 180 graden
Je kunt dan ook niet anders concluderen dat de AP op 14 december 2022 met een nieuwe draai van 180 graden de NZa duidelijk ter wille is. Het is niet uit te sluiten dat die draai mede het gevolg is van intensieve politieke druk op de AP. Opvallend was dat in de Tweede Kamer aanvankelijk een motie Hijink/Westerveld ingediend werd met als eis om de verzameling van antwoorden op HONOS-vragenlijsten volledig te verbieden.
Politiek spel
Plots kwamen toen regeringspartijen CDA en VVD in het geweer met het verzoek die motie korte tijd aan te houden en aan te passen, met specificatie van welke subdata de NZa niet mee zou mogen opvragen bij die HONOS-antwoorden. In wezen ging het toen niet meer over de vraag tot afschaffing van de aanlevering van de HONOS-antwoorden, maar om een modificatie van het opvragen van de HONOS-antwoorden. Met als argument dat de motie dan wel kamerbreed gesteund zou kunnen worden. Bij het inperken van opgevraagde data ging het om identificerende data als het BSN-nummer, geboortedatum, postcode, zorgtrajectnummer etc. Die motie nam de Tweede kamer unaniem aan. Waarop de NZa aangaf dat ze best overweg kon met dat wat in die motie stond. Het valt niet uit te sluiten dat tussen de NZa, regeringspartijen en AP toen overleg is geweest over datgene waarmee een ieder kon leven.
Onwaarachtig
De handelswijze van de AP in dit dossier komt onwaarachtig over. Ze verandert twee keer van mening, publiceert maar een deel van het verhaal(geen publicatie van nadere uitleg door NZa), en komt met een uiteindelijk zogenaamd beperkend oordeel dat bij nadere beschouwing helemaal niet zo beperkend is. Veel onttrekt zich aan het zicht van de kijker. Het zal het verzet vanuit het veld, vanuit cliënt en zorgverlener, alleen maar groter maken.
W.J. Jongejan, 20 december 2022
Afbeelding van Timothy green via Pixabay
Recente reacties