Online Tracking: Het Net Sluit Zich. Publieksbijeenkomst TPC

Onder deze titel organiseerde The Privacy Collective(TPC) op donderdagavond 9 oktober 2025 een publieksbijeenkomst in Pension Homeland in Amsterdam. Zeer in privacy-zaken geïnteresseerd bezocht ik deze bijeenkomst. TPC is een non-profit organisatie die opkomt voor privacyrechten van eenieder die actief gebruikt maakt van het internet. De organisatie strijdt voor eerlijke en adequate vergoedingen voor degene van wie de privacy online geschonden is. Dat doen ze samen met privacy experts, een betrokken achterban en partnerorganisaties, binnen en buiten Nederland. Op 7 december 2023 organiseerde TPC een eerdere publieksbijeenkomst met de titel: “Online tracking: op weg naar het einde?”. De avond stond onder leiding van advocaat Anton Ekker, bestuurslid van TPC, die bijgestaan werd door Ronald Huissen, project-/campagneleider Platform Burgerrechten en campagneleider bij TPC. Het was zeer de moeite waard deze avond te bezoeken.

Werkterrein van TPC

TPC houdt zich bezig met de inbreuken op de privacy die het gebruik van het internet doorburgers met zich meebrengt. Daarbij gaat het bijv. om cookies maar ook tracking-data die grote tech-bedrijven verzamelen bij internetgebruik.  Netwerken van online platforms, advertentietechnologie-aanbieders, gegevenshandelaren en verschillende andere bedrijven kunnen verschillende onderdelen van het leven van individuen controleren, herkennen en analyseren. Informatie over persoonlijke eigenschappen en gedragskenmerken worden live gekoppeld, gecombineerd en te gelde gemaakt tussen bedrijven, databanken, platformen, apparaten en diensten. Gebaseerd op gegevens en geleid door hun zakelijke belangen hebben multinationals een online omgeving opgezet die continu individuen bekijkt, beoordeelt, categoriseert, rangschikt, opneemt en uitsluit. Het continu volgen van gegevens en het aanmaken van profielen, in combinatie met gepersonaliseerde optimalisatie wordt systematisch gebruikt om een daadwerkelijke impact op het online gedrag van mensen te hebben.

Met dat soort data is politieke beïnvloeding ook mogelijk, zeker in verkiezingstijd.

Eerste spreker

De eerste spreker was juriste Bo Hijstek, werkzaam bij het Rathenau Instituut. Dat publiceerde half juni 2025 een rapport. De titel is: “De prijs van gratis internet. Richtingen voor toekomstig online-trackingbeleid”. Bo beschreef de aanloop naar het onderzoek dat aan het rapport ten grondslag lag. In januari 2024 stuurden Bits of Freedom, Burgerrechtenvereniging Vrijbit, De Datavakbond, Freedom Internet, Free Press Unlimited, Internet Society Nederland, Platform Burgerrechten, Privacy First, The Privacy Collective en Waag Futurelab een petitie naar de vaste Kamercommissie voor digitale zaken..  en staatsecretaris Van Huffelen. De ondertekenaars riepen politieke partijen in Nederland op om zich in te zetten voor een wettelijk verbod op tracking technologie. Dat leidde tot de opdracht van de staatssecretaris aan het Rathenau Instituut om daar onderzoek naar te doen.

Conclusies/oplossingsrichtingen Rathenau Instituut9

Bo vertelde dat het rapport mogelijkheden beschrijft van een uitweg uit de huidige situatie. Het stelt dat hoewel deze praktijken in strijd zijn met wet- en regelgeving als de AVG en de Digital Services Act, handhaving in de praktijk zeer lastig blijkt. Het verdienmodel van de adtech industrie is diep verweven met de bedrijfsvoering van adverteerders en de belangen van grote spelers in de online advertentiemarkt.  Volgens het Rathenau Instituut is het dan ook niet eenvoudig om een transitie te maken naar een beter alternatief. Het rapport beschrijft drie mogelijke wegen die kunnen worden bewandeld:

Men stelt een drietal mogelijkheden voor:

1. Verbeter de bescherming binnen het huidige systeem. Om de huidige ontoereikende aanpak van overtredingen door de adtech-industrie te verbeteren, zou volgens het Rathenau kunnen worden geïnvesteerd in toezicht, handhaving en het aanscherpen van de bestaande wet- en regelgeving.
2. Zet in op een systeemverandering richting contextueel adverteren.
3. Zet in op een systeemverandering richting uitsluitend betaalde diensten

Tweede spreker

Na Bo kreeg Christiaan Alberdingk Thijm, werkzaam bij het advocatenbureau Bureau Brandeis, het woord. Die lichtte na een olijke start, over wie er namens wie in de zaal zat, de stand van zaken toe rond de rechtszakken die tot nu toe gevoerd zijn door TPC tegen de bedrijven Oracle en Salesforce. Die bedrijven verzamelen structureel en op grote schaal gegevens van websitebezoekers. Ze combineren die met aanvullende informatie om van iedere individuele internetgebruiker een persoonlijk profiel te creëren. Miljoenen profielen worden gebruikt om internetgebruikers te volgen en hen gepersonaliseerde advertenties aan te bieden. Hiervoor worden speciaal ontwikkelde cookies ingezet. Ook verhandelt men dan weer de data. Christiaan vertelde dat TPC in 2020 begon met procederen maar dat er langzaam wel enig schot zit in deze zaak. Deze voert men onder de wet op de massaclaims gevoerd wordt. Inmiddels heeft Salesforce overigens die gewraakte verzameling van tracking-gegevens gestaakt.

Derde spreker

Als derde spreker voerde Bert Verschelde uit België het woord. Hij is directeur privacy bij het mediaconcern DPG Media en hield een betoog over de transitie naar privacy-vriendelijk adverteren en beschreef de stappen die DPG Media gezet had in die richting. Men heeft daar in eigen beheer een advertentieplatform opgezet waarbij de adverteerder zonder tussenpartijen als data-brokers, rechtsreeks bij DPG Media advertenties plaatsen voor hun merchandising. Door het weghalen van die tussenpartijen uit de keten vermindert men in hoge mate de proliferatie van tracking data en het heeft een financieel voordeel voor adverteerder en DPG Media.

Vierde spreker     

Voor de algemene discussie voerde ook nog Lars de Bie, senior inspecteur bij de afdeling systeemtoezicht bij de Autoriteit Persoonsgegevens(AP), het woord. Hij lichtte toe wat de AP op dit moment doet. Vanuit het kabinet had de AP 600.000 euro extra gekregen om de cookie- en trackingpraktijken te volgen en aan te pakken. Hij legde uit dat ze rond de 30 bedrijven per maand benaderen bij gebleken onjuist verzamelen van tracking data. Maar dat het wel om duizenden bedrijven gaat die beoordeeld moeten worden. Kortom, er valt nog veel werk te doen.

Discussie

Na deze sprekers was er nog een korte discussie waarbij o.a. het contextueel adverteren besproken werd en de mogelijkheden pay-or-okay(Betalen voor geen tracking data en bij niet betalen het gebruik ervan OK vinden en Pay-or-nay(betalen voor geen tracking data en bij niet betalen geen toegang tot de website).

Helaas moest dr. Fabio Votta (Universiteit van Amsterdam) om persoonlijke redenen afzeggen als spreker. Hij doet aan de UvA onderzoek naar politieke microtargeting. Hij heeft expertise over hoe campagneteams en social mediabedrijven data van burgers gebruiken om gerichte advertenties te maken, vaak met ondoorzichtige algoritmen en kent de rol van sociale mediaplatforms, de recente stopzetting van politieke advertenties door Meta in de EU, en de impact op eerlijke verkiezingen.

In het licht van de komende verkiezingen was het jammer dat hij er niet bij was.

W.J. Jongejan, 13 oktober 2025

Afbeelding van Gerd Altmann via Pixabay