Datamining maakt jeugdzorg toezichthouder kind ipv ouders
Er bestaat een toenemende tendens om veel data over kinderen te willen verzamelen in de jeugdzorg. Data-gedreven werken heet dat in eigentijds Nederlands. In meerdere gemeenten zoals in Tilburg en Haarlem is dat op basis van het GIRFEC-model geprobeerd van de grond te krijgen. Vanaf 2021 proberen de gemeenten Maassluis, Vlaardingen en Schiedam(MVS), met Maassluis voorop, dat in het westelijke Rijnmondgebied van de grond te krijgen met een GIRFEC-look-alike. GIRFEC staat voor Getting It Right For Every Child en is een idee uit Schotland wat daar inmiddels al even geleden afgeschoten is door het hooggerechtshof. Door veel data te verzamelen betreffende de jeugdzorg binnen wijken wil men komen tot “dynamische wijkprofielen”. Het is je reinste profilering waarbij door het verzamelen van grote hoeveelheden zeer gevoelige data uiteindelijk de jeugdzorg de toezichthoudende taak van de ouders dreigt over te nemen.
Profilering
In 2021 publiceerden de wethouders met jeugdhulp in de portefeuille van de drie MVS-gemeenten een Koersdocument MVS Jeugdmodel. Daarin maken de wethouders duidelijk dat zij met dynamische wijk- en doelgroep profielen gaan werken vanaf 1 januari 2023. Men hamert op informatieverwerving en kennisdeling. De vraag is echter wat voor informatie men in de wijk- of postcodeprofielen verzamelt. Op meerdere zeer specifieke vragen van Forum voor Maassluis gaven burgemeester en wethouders(B&W) van Maassluis een nietszeggend en zeer kort antwoord. In een recente commissievergadering die aangevraagd was door FvM vanwege de gebrekkige beantwoording gaf wethouder Bronsveld geen rechtstreeks antwoord op de vraag wat voor informatie en van wie/welke bron afkomstig in die profielen verzameld wordt. Ook niet op basis van welke wetgeving met denkt dat het allemaal mag. Ze leek zich te verschuilen achter de nog maken Data Protection Impact Assessment waarvan de inhoud volgens haar liefst geheim moet blijven.
Tip van de sluier
Het is al zeer wel mogelijk om een beeld te krijgen van wat er allemaal in die wijkprofielen komt te staan. In september 2021 publiceerden de MVS-gemeenten het Privacy Convenant Samenwerking Onderwijs-Gemeenten-Jeugdhulp. Daarin staat vrij expliciet op pagina 9 in artikel 5.1 “Verwerking en uitwisseling type persoonsgegevens” men in dat samenwerkingsverband allemaal wil uitwisselen. Enigszins vergoelijkend begint het artikel met voor casusoverleg “ten hoogste“ de volgende gegevens worden gevraagd om daarna uit te pakken met 9 punten met daarin o.a. de gezondheidsgegevens(= medische gegevens), gezinssamenstelling en gezinsomstandigheden, schoolverzuim etc. etc. (Zie hiervoor ook mijn publicatie van 23-08-2022). Minimaal deze data zullen in deze wijkprofielen terechtkomen. Deze zullen zonder enige twijfel aangevuld worden met data die de jeugdhulp zelf rechtsreeks bij de betrokkene opvraagt en samengevoegd met data uit het sociale domein die de gemeente bezit.
Confirmatie-bias
Doordat kleine en grote voorvallen uit het onderwijs en andere domeinen in de dataverzameling van de wijkprofielen kunnen komen, kan bij het minste of geringste een melding aan een jeugdige gaan kleven. Die bijv. bij Veilig Thuis 20 jaar geregistreerd blijft staan. D.
egenen die een melding uit bijv. het onderwijs vastleggen hebben door de aard van hun werk altijd in mindere of meerdere mate last van een bevestigingsvooroordeel(=confirmatie-bias). Zij zijn er immers om misstanden vast te leggen, dus een melding, al dan niet terecht, zal datgene bevestigen waarvoor zij werken. In de toeslagenaffaire heeft men kunnen zien hoe al dan niet anonieme meldingen over personen een eigen leven gingen leiden en besluitvorming over toeslagen zeer sterk beïnvloedde. Uitgebreide documentatie hoe in de jeugdzorg meldingen een heel eigen leven gaan leiden zijn voorhanden. Zeer uitgebreid staat dat bijv. in het boek Recht Kinderen van de Staat dat eind 2023 verscheen
Dataverwerving begint bij ondersteuningsplan.
Als ouders jeugdzorg vragen om hun bij te staan komt altijd het “ondersteuningsplan” in beeld. Dat maakt men alvorens hulp geleverd wordt. Dat ondersteuningsplan moeten de ouders ondertekenen. De ouders worden geacht daarbij te tekenen voor het delen van de informatie met wijkteam, casusmanager en zorgaanbieder. Daarenboven gaat het ook om uitwisseling van gegevens buiten het wijkteam(als dat nodig zou zijn voor vraagverheldering of effectieve uitvoering van het ondersteuningsplan. De facto vraagt men nog voordat men überhaupt hulp verleent om een zeer brede uitwisseling van gegevens. Voor een aanzienlijk deel met werkers die geen beroepsmatige geheimhoudingsplicht hebben.
Uit welingelichte bron vernam ik dat er inmiddels casussen bekend zijn waaruit blijkt dat ouders en jongeren onder druk gezet worden om hun privacygevoelige gegevens te delen. Deden zij dit niet dan kregen ze geen hulp. Een pistool-op-de-borst-methode bij reeds kwetsbare mensen.
Straf op imperfectie
Omdat kleine en grote meldingen uiteindelijk in wijkprofielen terechtkomen zal er een grote verzameling jeugdigen gaan ontstaan in jeugdzorgdatabases waar “iets mee is”. Het probleem daarbij is dat een jeugdige waarover nimmer meldingen binnen komen de norm gaat worden. In feite staat er dan zo een straf op imperfectie, het niet voldoen aan de meldingsloze norm. Een vlekje wat aan een jeugdige kleeft kan jarenlang een rol blijven spelen. Bij Veilig Thuis bijv. is zoals ik al schreef de bewaartermijn voor meldingen twintig jaar.
Sluipend Jeugdzorg als toezichthouder
Sluipenderwijs verschuift het toezichthouderschap over kinderen van de ouders richting de jeugdhulpinstanties en de gemeenten. De verantwoordelijkheid voor de kinderen verschuift van ouders naar instituties. Helaas is de afgelopen jaren zeer vaak gebleken dat het vaak misgaat als jeugdigen in de jeugdzorg verdagen. Onterechte uithuisplaatsingen, onterechte plaatsingen in gesloten jeugdzorginstellingen, onterecht opsluiten in isoleerruimtes komen nog steeds met een zekere regelmaat voor. Het maken van grote dataverzamelingen in het jeugdzorgdomein vormt een uiterst gevaarlijke ontwikkeling omdat zoals ik hierboven al schreef het middel in de jeugdzorg nogal eens erger is dan de kwaal.
We moeten in de jeugdzorg af van de neiging data-gedreven te willen werken en te willen profileren om het werk efficiënter te doen. In wezen volgt die profilering in de jeugdzorg een Orwelleriaans scenario van centraal toezicht op zaken die afwijken van het “normale”.
W.J. Jongejan, 5 februari 2024
Afbeelding van Gerd Altmann via Pixabay
Recente reacties