Print 🖨 PDF 📄 eBook 📱

Herbeoordeling toegang openbare digitale registers raakt ook zorg  

herbeoordelingOp 28 maart 2023 schreef de voorzitter van de Autoriteit Persoonsgegevens(AP), Aleid Wolfsen, een opmerkelijke brief aan staatssecretaris van Huffelen. Zij gaat over Koninkrijksrelaties en Digitalisering bij het ministerie van Binnenlandse Zaken. De brief betreft de consequenties van een uitspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie(HvJEU) betreffende het UBO-register. Dat is een openbaar digitaal register waarin de Ultimate Benificial Owner(UBO) van  niet alleen vennootschappen, maar alle juridische entiteiten, waaronder alle stichtingen en verenigingen in ons land opgeslagen moeten zijn. Daarin is vastgelegd wie de uiteindelijke eigenaar is van of zeggenschap heeft over die juridische entiteit. In Nederland is het openbaar toegankelijk digitale UBO-register ondergebracht bij de Kamer van Koophandel. Op 22 november 2022 heeft het HvjEU de openbaarmaking aan het algemene publiek van de persoonsgegevens uit het UBO-register onrechtmatig verklaard. De AP trekt daar nu consequenties uit, namelijk dat de overheid bij alle ministeries na moet gaan of de toegang tot digitale registers voldoet aan de uitspraak van het HvJEU.

Argumentatie AP

De AP stelt:

“Onbegrensde toegang tot openbare registers die persoonsgegevens bevatten betekent dat gegevens zonder rechtvaardiging van een belang verspreid kunnen worden. Door ontwikkelingen in technologie kunnen afwegingen over openbaarheid die in het verleden zijn gemaakt nu anders uitvallen. Dit leidt tot een verhoogd risico op ernstige gevolgen voor deze personen zoals blootstelling aan bijvoorbeeld fraude, ontvoering, chantage, afpersing, pesterijen, geweld of intimidatie. De eventuele strafbaarheid van deze zaken doet niets af aan het feit dat steeds overwogen moet worden of het opnemen van persoonsgegevens in een openbaar register en de openbaarmaking/verstrekking daarvan noodzakelijk zijn.”

Eis AP aan overheid

De volgende dwingende eis legt de AP bij alle ministeries op tafel:’

“De AP meent dat de uitspraak van het Europees Hof zou moeten leiden tot een herbeoordeling op dat punt van wetgeving en praktijk bij alle “openbare registers” die in Nederland door de wetgeverzijn ingesteld en die persoonsgegevens bevatten. Wij vragen de bewindspersonen daarom om in de komende maanden per openbaar register dat persoonsgegevens bevat, te laten analyseren of wordt voldaan aan alle eisen die zien op de grondslag voor het bestaan van een openbaar register, geschiktheid van openbaarmaking”

Verplichte analyse

Genoemde analyse moet bezien of de openbaarheid van registers strookt met het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie, de algemene rechtsbeginselen van de EU, de AVG en het overige relevante recht, waarbij voldoende aannemelijk moet zijn gemaakt dat onder meer voldaan wordt aan het evenredigheidsbeginsel.

Aandachtspunten

Hier moeten ministeries op letten:

  • of het openbare register geschikt is om de nagestreefde doelstelling van algemeen belang of de eisen van de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen te verwezenlijken (=geschiktheid);
  • het doel niet redelijkerwijs even doeltreffend kan worden bereikt op een andere wijze, die de grondrechten van de betrokkenen minder aantast(=subsidiariteit);
  • de inmenging niet onevenredig is aan dat doel, wat met name een afweging impliceert van het belang van het doel en de ernst van de inmenging (=proportionaliteit);
  • de regelgeving omtrent het register voldoende duidelijk en nauwkeurig is over de reikwijdte en in de toepassing voorspelbaar is(=rechtszekerheid);
  • de regelgeving omtrent het register voldoende aangeeft in welke omstandigheden en onder welke voorwaarden persoonsgegevens kunnen worden verwerkt, en aldus waarborgt dat de inmenging tot het strikt noodzakelijke wordt beperkt =inhoudelijke en procedurele waarborgen); en
  • de regelgeving omtrent het register verbindend is naar nationaal recht (=grondwettigheid).

Zorg en openbare registers

Ook de zorg kent een aantal openbaar toegankelijke registers. Daarbij valt te denken aan het Landelijk Register Zorgaanbieders, het BIG-register, het AGB-register van Vektis, het openbaar register van geaccrediteerde bestuurders in de zorg,  het Kwaliteitsregister Jeugd. Deze registers vond ik met een snelle sweep over het internet. Er zullen er ongetwijfeld meer zijn. Al deze register zal het ministerie van VWS moet gaan doorlichten om te zien of ze qua toegang voldoen aan de punten uit de vorige alinea.

Het werd ook tijd

Al langer tijd drongen meerdere organisaties, zoals ook de burgerrechtenvereniging Vrijbit, aan op het consequenties trekken door de overheid uit de uitspraak van het HvJEU.  Vrijbit vindt het zeer problematisch dat volgens de EU de Ultimate Beneficials in het UBO geregistreerd moeten worden, maar volgens de Nederlandse wettelijke UBO-regels ook van alle organisaties die geen belanghebbenden kennen(zoals besturen van verenigingen en stichtingen) niet-belanghebbende bestuursleden als fake-pseudo belanghebbenden zich moeten laten registreren. Nu zet gelukkig de AP druk op de ketel door te eisen dat de overheid een inventarisatie van deze openbare registers maakt inclusief aanduiding van een (beleids)verantwoordelijk ministerie. Die moet uiterlijk 31 mei 2023 bij de AP zijn. De AP zal aan de hand van die analyse daarna zelf de individuele bewindspersonen aanschrijven om na te gaan of zij de gewenste analyse op de registers waarvoor zij verantwoordelijk zijn hebben uitgevoerd en waar nodig actie hebben ondernomen om de toegankelijkheid van de registers in praktijk in lijn te brengen met de jurisprudentie van het HvJEU en het hierboven genoemde toetsingskader.

Handhaving

De AP waarschuwt voor handhavend optreden bij niet of onvoldoende medewerking van de ministeries.

“Indien nodig kan de AP overgaan tot het instellen van nader onderzoek dat kan leiden tot handhavend optreden door de AP, wanneer de wetgeving of de uitvoering daarvan niet (meer) blijkt te voldoen aan de normen die volgen uit het recht op gegevensbescherming.”

We gaan zien wat het één en ander voor gevolgen heeft voor de openbaar toegankelijke digitale registers in de zorg.

W.J. Jongejan, 3 april 2023

Afbeelding van Tumisu via Pixabay

$ april 2023, 11.43u: tekst van eerste alinea en “Het werd ook tijd” aangescherpt met nauwkeuriger omschrijving van de Nederlandse invulling van regels voor het UBO-register.