Kamerbrief zorg-AI deels opgehangen aan sprekende bloempot-robot

KamerbriefOp 9 mei 2022 verstuurde minister Kuipers van VWS de Kamerbrief Waardevolle AI(artificial) voor gezondheid. Daarin beschrijft hij actuele Europese ontwikkelingen omtrent AI voor gezondheid en zorg, de stand van zaken van beleid t.a.v. AI door VWS en hoe hij zijn rol verder daarbij denkt op te pakken. Potentiële opbrengsten van AI zijn in zijn ogen betere gezondheid voor patiënten, vermindering/beheersing van zorgkosten en verbetering van de inzet van de zorgcapaciteit. Wie het beleid van VWS ten aanzien van eHealth de afgelopen jaren volgt, zag VWS bij het propageren van eHealth ook diezelfde argumenten gebruiken. In de bij de Kamerbrief horende Maatschappelijke Kosten Baten Analyse(MKBA) onderzocht men drie toepassingsgebieden. Ten eerste AI toegepast bij herkenning(beeld, spraak, tekst). Ten tweede bij voorspelling en ten derde bij robotica. Bij doorspitten van de MKBA blijkt dat laatste onderzocht te zijn bij Tessa, een “zorgrobot” die je beter een sprekende bloempot kan noemen.

MKBA

In de Maatschappelijke Kosten Baten Analyse hing men het oordeel over AI bij robotica voor een groot deel op aan de casus Tessa. Ik schreef daar op 1 februari 2017 over. Als robot stelt Tessa nauwelijks iets voor. In de MKBA beschrijft men op pagina 23 in hoofdstuk 3.4 de functionaliteit. Men stelt onder het hoofdstukje “Zelfstandige ‘betekenisvolle’ interactie met mensen aangaan/robotica”” het volgende aan:

“Momenteel en beschikt Tessa over de volgende functionaliteiten:

  • Het uitspreken van een bericht op een ingesteld tijdstip.
  • Het stellen van vragen aan cliënten waarop ja/nee antwoorden gegeven kunnen worden. De antwoorden kunnen teruggekoppeld worden aan de zorgverlener
  • Het geven van verbale begeleiding op basis van een ingesteld script.
  • Het afspelen van muziek
  • Het uitspreken van een sms.”

Ik wil niet flauw doen maar dat is in de verste verte niet een indrukwekkende functionaliteit van een zorgrobot.

 Zeer veel natte vinger rekenwerk

In die MKBA zien we op de pagina’s 46 t/m 53 de casus Tessa uitgewerkt worden. Dat gebeurt nogal uit de losse pols en met veel nattevingerrekenwerk. Dat berust op creatief gecijfer rond het huidige gebruik van Tessa via de wijkverpleging en becijfering van de omvang van de doelgroep. Men gaat op die manier ervan uit dat in 2035 50.000 mensen een dergelijk sprekende bloempot in huis hebben. Dat terwijl het aantal dat in Nederland anno 2021 in gebruik is rond de 1500 ligt. Het verschil tussen die cijfers is gigantisch en bevat mijns inziens bijzonder veel wensdenken. Men berekent zeer arbitrair de netto contante waarde van Tessa gerekend over 15 jaar t.g.v het effect op de tijd, die wijkverpleegkundigen besparen door inzet van Tessa, op minimaal 700 en maximaal 1400 miljoen euro.

Miljard voordeel?????

Aan de lastenkant bedenkt men over dezelfde periode een gelijkblijvend bedrag van 375 miljoen euro! Zo komt men dan tot een positief saldo van minimaal 325 en maximaal 1025 miljoen euro over 15 jaar. En passant berekent men met de natte vinger hoe die baten en lasten verdeeld moeten worden. Dat is dus even meer dan 1 miljard euro die de inzet van Tessa aan financieel voordeel zou opleveren. Het heeft er bij de hele becijfering veel van weg dat men een maatschappelijk voordeel bedacht en vervolgens terug is gaan redeneren hoe men dat aan verschillende posten kon toerekenen.

Niet erg intelligente keuze  

De keuze van Tessa als “zorgrobot” kan ik niet als bijster intelligent bestempelen. Mogelijk koos men Tessa vanwege het verkochte volume van 1500 exemplaren. Andere “zorgrobots”, zoals Zora, Sara of Pepper halen bij lange na niet die aantallen. Bovendien blijkt men ze na aanvankelijk enthousiasme toch bij nader inzien te laten verstoffen in een kast. In Vught waar men in 2014 de eerste gebruiker was van een Zora-zorgrobot weet men in 2020 niet eens meer waar het apparaat nu in een kast ligt.

Kamerbrief

De Kamerbrief laat zich overigens lezen als een managementdocument waarin de portee van het verhaal is dat AI veel meer gestimuleerd moet worden. Ook vindt Kuipers dat zorgverleners, patiënten en burgers zich meer bewust worden hoe de AI waarde kan bieden voor hun werk en gezondheid. Daarbij komt ook de roep om zorginstellingen “digital ready” te maken. Hij schrijft dat het gaat om het versterken van prikkels in het (bekostiging)systeem om te investeren in de implementatie en opschaling van AI-toepassingen voor de gezondheidspraktijk. Nergens in het verhaal van Kuipers staat echter een financiële paragraaf. Niets over aanjaag- en stimuleringsprogramma’s van VWS of wat VWS denkt dat de zorgverzekeraars moeten gaan betalen aan zorgverleners voor de doelstellingen van VWS. Nergens in de brief staat welke impact het implementeren van AI op de nu al huizenhoge werklast van de zorgverleners heeft.

Marktfalen

In de conclusie van de MKBA staat:

“De onderzochte AI toepassingen laten alle (in potentie) een positief maatschappelijk rendement zien, mits de belemmeringen worden weggenomen. Die belemmeringen zijn deels te wijten aan marktfalen: de financiering ontbreekt in veel gevallen voor de verdere uitrol en doorontwikkeling van AI-applicaties. Dit probleem wordt onder meer veroorzaakt doordat er een onbalans is tussen kosten en baten voor zorgaanbieders en/of zorgverzekeraars, waardoor de benodigde investeringen niet voldoende rendement opleveren.”

Het moge duidelijk zijn dat VWS het niet voldoende doordringen van AI in de zorg voornamelijk ziet als een financieel en organisatorisch issue en niet kijkt naar wat het veld aan belasting aankan.

De Kamerbrief lezende zie je eigenlijk dat VWS mee surft op de golf van internationaal cyber-optimisme. Dat met AI alles in de wereld beter gaat als we er maar gebruik van maken.

Tot slot nog een waarheid als een koe die ook geldt voor AI: Wat goed is komt vanzelf.

W.J. Jongejan, 11 mei 2022

Afbeelding van 👀 Mabel Amber, who will one day via Pixabay