Gaat European Health Data Space werken? Top of flop beide mogelijk
De Europese Commissie lanceerde op 3 mei 2022 de European Health Data Space(EHDS) met de bedoeling om daarmee één van de centrale bouwstenen van een sterke Europese gezondheidsunie te maken. Het doel is om de uitwisseling van zorgdata in en tussen landen van de Europese Unie door een stelsel van normen en standaarden uniform mogelijk te maken. Het toeval wil dat de Nederlandse regering recent bij de Tweede kamer het Wetsontwerp Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg(Wegiz) indiende. De Wegiz heeft in principe hetzelfde doel, het stroomlijnen van digitale zorgdata-uitwisseling. Vanwege de publicatie van het EHDS vroeg de minister van VWS, Ernst Kuipers, dan ook de behandeling enkele maanden uit te stellen. Het EHDS ziet er ambitieus uit en er klinkt ferme taal. Interoperabiliteit is één van de sleutelwoorden in de Maar alles staat of valt met de keuzes die men maakt en die men vastlegt in de EHDS-verordening.
Top of flop
De vraag is namelijk waarvoor men normen en standaarden ontwikkelt. Ontwikkelt men normen en standaarden voor afspraken wat men wil opslaan, zoeken, tonen, etc, en wat die data in hun context nodig hebben? Dat gaat dus om de architectuur van producten van zorg-ICT-leveranciers. Of laat men die onderliggende architectuur ongemoeid en gaat men verwijzen naar berichtenstandaarden- met als basis HL7v3-CDA(Clinical Document Architecture) en IHE-implementatie. In het eerste geval kan de EHDS een succes gaan betekenen. In het laatste geval lijkt de EU daadkracht te tonen maar blijft het voort modderen. Immers de grote problemen momenteel zitten namelijk in het telkens moeizaam kunnen koppelen van zorgsystemen. Dit wordt veroorzaakt door de keuzes in het verleden ten aanzien van de architectuur van ICT-programma’s.
Huidige problemen
Door het niet kiezen voor de ISO/Europese norm voor zorgdataopslag- de ISO EN13606- en voor open EHR -standaarden ligt in Nederland maar ook elders niet uniform vast waar wat opgeslagen ligt. Daardoor zijn telkens aparte koppeltabellen nodig als systemen met elkaar gaan communiceren. Dat blijken telkens peperdure klussen te zijn en een lucratief verdienmodel voor zorgICT-leveranciers.
Gemandateerde normen en standaarden
Met een stelsel van gemandateerde normen en standaarden met audits kan de Europese Commissie certificatie van zorgICT-producten afdwingen. Bij een gemandateerde norm gaat het om bevoegdheden die een bestuursorgaan niet zelf uitoefent, maar overdraagt(delegeert of mandateert).
Het voorkomt overbelasting van het bestuursorgaan en kan besluitvormingsprocedures versnellen. De normen en standaarden moeten wel dan gebaseerd zijn op het Two Level Modeling Paradigma en niet op normen die gemaakt zijn voor het berichten-paradigma. En er moet naar technische normen verwezen worden, d.w.z. naar ISO EN13606 deel 2 en de openEHR specificaties. Ook moet men verwijzen naar codestelsels zoals LOINC, ICD, SNOMED, ICPC etc. ZorgICT bedrijven implementeren dan de genoemde gemandateerde normen in hun producten.
EHDS-verordening
In de EHDS-verordening komt het woord ‘interoperabiliteit’ wel 69 keer voor. Zoekende op het ‘architectuur’ dan komt dat woord slechts één keer voor, in hoofdstuk 8, punt 6.
“De Commissie kan richtsnoeren aannemen waarin interoperabiliteitsspecificaties voor de werking van gemeenschappelijke Europese dataruimten worden vastgesteld, zoals architectuurmodellen en technische normen tot uitvoering van wettelijke voorschriften en regelingen tussen partijen die de uitwisseling van data bevorderen, bijvoorbeeld met betrekking tot het recht op toegang en technische vertaling van instemming of toestemming”
Er staat hier dus dat de EC een richtsnoer kan aannemen over architectuurmodellen. Er staat niet dat de EU dat zal gaan doen. Zoals eerder genoemd zijn de niet op ISO EN 13606 en EHR-specificaties gebaseerde zorgICT-producten voor de leveranciers een uitstekend verdienmodel. Het is daarom ook te voorzien dat vanuit die hoek zeer veel weerstand zal komen als de Europese Commissie gaat sturen op architectuur-wijziging.
Inschatting
Het is mijn inschatting, de EC-verordening lezend en daarin de klemtoon voornamelijk op de interoperabiliteit vindend, dat de EC zal gaan kiezen voor het sturen met normen en standaarden op het berichtenverkeer. Dat men dus de hete aardappel van de normering van de onderliggende architectuur achterwege laat. Als dat het geval is, zal het bij een mooi klinkend initiatief blijven en is te voorspellen dat het (binnen Europa) digitaal uitwisselen van zorgdata nog heel lang weerbarstig zal blijken te zijn.
W.J. Jongejan, 13 mei 2022
Afbeelding van Gerd Altmann via Pixabay
Voor het tot stand komen van dit artikel had ik een zeer vruchtbare discussie met drs. Gerard Freriks, kenner de architectuur van zorgICT-systemen en digitale berichtenuitwisseling
Recente reacties