Paniekvoetbal en misleiding rond Kamermotie over GGZ
Op 4 juni 2024 nam de Tweede Kamer, de nader gewijzigde motie Joseph/Dobbe/Westerveld die het kabinet opdraagt dat de Nederlandse Zorgautoriteit(NZa) de HONOS-database vernietigt. De NZa heeft voor het ontwikkelen van de zorgvraagtypering, volgens haar nodig voor een andere GGZ-bekostiging, van 800.000 GGZ-cliënten in 2023 de antwoorden op de zeer privacygevoelige HONOS-vragenlijsten opgeëist. Voor de stemming over de motie plaats vond poogden zowel minister Helder van VWS als de NZa de meningsvorming te beïnvloeden. Minister Helder schreef een Kamerbrief van zes kantjes. De NZa deed dat door een spoedapp aan Kamerleden. Zowel de minister als de NZa deden met hun argumentatie de waarheid geweld aan. De minister hamert er weer op dat de ontwikkeling/ijking van het algoritme van de zorgvraagtypering noodzakelijk is om de wachtlijsten terug te dringen terwijl dat nooit het initiële doel ervan was en ontraadt de motie. De NZa suggereert iets wat er niet is.
Drie versies van de Kamermotie
Voor een goed begrip van de paniek bij VWS en de NZa moeten we de wordingsgeschiedenis van de Kamermotie bekijken. Op de website van de Tweede Kamer staan drie versies. De oorspronkelijk versie(Kamerstuk 25424-693), de gewijzigde motie(Kamerstuk 25424-696) en de nader gewijzigde versie(Kamerstuk 25424-697). De eerste twee verschillen tekstueel niet. In versie twee staat Lisa Westerveld van GroenLinks als mede-indiener erbij. Tussen de eerste twee en de laatste verschilt de inhoud van het tweede verzoek aan de regering.
In versie één en twee stond als laatste zin:
“verzoekt de regering voorts ervoor te zorgen dat de NZa voortaan slechts gebruikmaakt van geaggregeerde data en geen data op persoonsniveau”
In de derde versie staat:
“verzoekt de regering voorts ervoor te zorgen dat de NZa bij het voorspellen van zorgkosten in de GGZ voortaan slechts gebruikmaakt van geaggregeerde data en geen patiëntgegevens op persoonsniveau”.
Paniekvoetbal NZa
De NZa stuurde een appje naar Kamerleden waarin men aangaf dat men, waarschijnlijk naar aanleiding van versie één en twee van de motie dat men grote problemen had met een algemeen verbod op het verzamelen en verwerken van gegevens op persoonsniveau. De NZa schreef dat ze die nodigt heeft voor haar toezicht, het opsporen van fraude en inzicht in wachtlijsten. Je ziet dan ook dat de indieners van de motie daarop adequaat gereageerd hebben door in de derde versie te spreken van het niet meer gebruik maken van patiëntgegevens op persoonsniveau bij het voorspellen van zorgkosten in de GGZ. Dus een verenging van de beperking.
Suggestie van anonieme data
In de app aan de Kamerleden schrijft de NZa iets merkwaardigs, wat niet conform de werkelijkheid is. Ze suggereert iets wat er niet letterlijk staat. Men schrijft:
“De persoonsgegevens bij de HONOS-set zijn al vernietigd. De overgebleven set hebben we nodig om met het veld zicht te krijgen op de zorg om de wachtlijsten te verminderen en cruciale( complexe) GGZ te kunnen duiden.”
De suggestie die men hier wekt is dat de overblijvende data anoniem en niet herleidbaar zouden zijn, maar dat is niet zo. Hier ziet men duidelijk de hand van de communicatie-medewerkers van de NZa.
Waar eerder gezien?
Uit informatie afkomstig van de Woo-stukken die de NZa over haar besluitvorming en contact met de Autoriteit Persoonsgegevens verschafte blijkt hoe de NZa omgaat met de HONOS-data. Men scheidt na ontvangst van de antwoorden op de HONOS-vragenlijsten de directe persoonsgegevens van de rest. Die directe persoonsgegevens heet in de Woo stukken de oranje lijst of de data in het oranje kader. De overblijvende data noemt met de groene lijst of data in het groene kader.
NZa weet het dondersgoed
In meerdere interne mails van 1 december 2022 uit de Woo-verzamellijst 3 komt uit mailverkeer binnen de NZa naar voren dat die groene lijst toch wel data bevat die, zij het met enige moeite en kennis van databases, toch wel herleidbaar kan zijn tot een persoon. Iemand van de NZa schrijft op 1 december 2022 over die groene lijst:
“Strikt genomen is het uiteindelijk nog geen anonieme dataset aangezien herleidbaarheid in sommige gevallen nog zou kunnen via een aantal omwegen.”
Men wist/weet dus dondersgoed dat de groene dataset gegevens bevat die in principe herleidbaar zijn tot een persoon. Dus niet anoniem zijn.
Dit allemaal is niet iets triviaals. Op enige manier herleidbare gegevens betekent dat er met die gekortwiekte dataset toch sprake is van de verwerking van (bijzondere) persoonsgegevens. Iets wat niet zou mogen op basis van een eerdere, aangenomen, Kamermotie over de HONOS-dataverwerking door de NZa.
Tranentrekkend
In de Kamerbrief van minister Helder waarin ze de motie Joseph/Dobbe/Westerveld ontraadt komt ook meerdere keren het tranentrekkende argument voor dat de zorgvraagtypering met HONOS-data noodzakelijk is vanwege de wachtlijsten in de zorg. Bij de opzet van het zorgprestatiemodel waarin de zorgvraagtypering een zeer belangrijke rol speelt gaat het primair om een nieuw bekostigingsmodel voor de GGZ. Noodzakelijk in de ogen van zorgverzekeraars omdat men daar een betere voorspelbaarheid van de uitgaven wil. Zulks omdat er al enige jaren, in het kader van meer marktwerking, alleen risico-verevening voor zorgverzekeraars VOORAF plaats vindt. Het opheffen van de wachtlijsten was nooit een primair argument voor het te ontwikkelen zorgprestatiemodel met zorgvraagtypering.
W.J. Jongejan, 10 juni 2024
Afbeelding van Azmi Talib via Pixabay