Zitting voorlopige voorziening inzake NZa-zorgdataverzameling
Vrijdag 29 september 2023 diende bij de Rechtbank Midden-Nederland locatie Utrecht de vraag om een voorlopige voorziening. Dat betrof de verplichte verzameling van de antwoorden op HONOS-vragenlijsten van 800.000 GGZ-cliënten die de Nederlandse Zorgautoriteit(NZa) de GGZ-sector oplegt. Vanaf 1 juli 2023 geldt die verplichte aanlevering. De actiegroep Vertrouwen in de GGZ heeft de NZa gedagvaard in een bodemprocedure over deze kwestie vanwege de grove schending van het medisch beroepsgeheim en daarmee de vertrouwensrelatie tussen zorgverlener en cliënt. De voorlopige voorziening behelst het doen stoppen van de aanlevering van de HONOS-data aan de NZa en de verwerking ervan zolang er geen uitspraak is in de bodemprocedure. Er bestond veel belangstelling voor de zitting die twee uur duurde. Rond de 65 personen woonden de zaak bij. Daarvan moest een deel de zitting in een tweede zaal via een videoverbinding volgen. Die belangstelling viel de rechter, mr. Van Ommeren, duidelijk op.
Pleidooien
De zitting begon met het voorlezen van de pleidooien. Daarbij was mr. A. Ekker, de advocaat van de eisers(Vertrouwen in de GGZ) als eerste aan het woord. Namens de eisers zaten verder aan tafel Lotte Bouwman(cliënte), Cobie Groenendijk(psychiater en jurist) en de jurist Tijmen Wisman(Platform Burgerrechten). Na het voorlezen va de pleitnota van de eisers kregen Lotte Bouwman, Cobie Groenendijk en Tijmen Wisman elk een minuut de tijd kort en bondig hun grieven over het voetlicht te brengen. Voor de NZa waren twee advocaten van de landsadvocaat Pels Rijcken aanwezig: mr. M van Graafeijland en mr. F. van Tienen. Naast hen zaten twee personen van de NZa, waarvan één statisticus was. Het viel op dat de advocaten veel meer tijd( en woorden) nodig hadden om hun punt te maken. Ongeveer een uur duurde het voorlezen van de pleitnota’s. Hierna startte de rechter met het bevragen van beide partijen.
Goed ingelezen
Bij het stellen van vragen door de rechter viel meteen op dat hij zich goed ingelezen had. Hij vroeg, refererend aan door de partijen aangeleverde processtukken(de zogenaamde “producties”) gericht naar een aantal zaken. Zo kwam uitgebreid aanbod hoe de NZa zeer laat een informatiefolder voor cliënten publiceerde. Dat was twee weken voor de start van de verplichte aanlevering. Tevens kwam de status van de aangeleverde data, gepseudonimiseerd, ter sprake. Pseudonimisering betekent dat de data wel herleidbaar zijn tot een persoon, maar dat het (enige) moeite kost.
Dat kan door koppeling van de database aan andere databases. De NZa stelde bij monde van haar advocaten dat die herleidbaarheid in theorie wel bestaat, maar niet gebeurt omdat zulks vastgelegd is in de Regeling waarmee de aanlevering geëist wordt. Uiteindelijk moest mr. Ekker uitleg geven over de begrippen pseudonimisering en anonimisering en de consequenties t.a.v. de herleidbaarheid.
Verstandige rechter
Over de gebrekkige voorlichting aan cliënten over het voornemen van de NZa en de ontkenning daarvan door de NZa ontstond enig rumoer in de zaal. Mede-eisers onder de toehoorders reageerden emotioneel hierop. De rechter gaf duidelijk aan dat de advocaten van de NZa op dat moment het woord hadden, maar bood vervolgens aan dat Mr. Ekker na een schorsing van 10 minuten die emoties/bezwaren kon verwoorden. Daarmee was de angel uit dat probleem gehaald.
Lange wachttijd
Aan het einde van de zitting gaf mr. van Ommeren aan dat hij niet direct uitspraak deed bij deze vraag om een voorlopige voorziening. Hij zei dat hij 1 november 2023 uitspraak zou doen. Dat is wat langer dan de gebruikelijke twee weken bij dit soort zaken. Helaas kan de NZa daardoor wel vier weken doorgaan met het verzamelen van de HONOS-data en met het verwerken ervan.
Als de kippen erbij
Zoals te verwachten was de NZa er als de kippen bij om den volke kond te doen dat zij nu niet de komende vier weken hoeft te stoppen met binnenhalen van de HONOS-data. In een email, die ook als webpagina te lezen is, zegt de NZa:
“De rechter heeft naar beide partijen geluisterd en zal over vier weken, op 1 november, uitspraak doen. Tijdens de zitting heeft de rechter niet aangegeven dat de gegevensuitvraag hoeft te worden aangepast. Dat betekent dat de gegevens nog steeds bij de NZa aangeleverd kunnen worden.”
Dat laatste is nogal interessant omdat de NZa elders, bijv. op haar website, nogal wat werk maakt van argumentatie dat de aanlevering van de HONOS-data over de periode 1 juli 2022 t/m 30 juni 2023 uitsluitend plaats vindt tussen 1 juli 2023 en 1 september 2023. Hiermee heeft de NZa dus zelf toe dat zij ook na 1 september nog steeds HONOS-data binnenhaalt.
Moeilijk balanceren
Het was voor de rechter een kwestie van moeilijk balanceren. Dat was omdat hij ervoor moest waken dat argumentatie in de bodemprocedure, waarvan de zitting nog moet komen, niet door de argumentatie voor de voorlopige voorziening ging lopen.
We gaan het zien op 1 november 2023.
W.J. Jongejan, 3 oktober 2023
Foto: W.J. Jongejan
Recente reacties