XDS en LSP: voor beide is een afzonderlijke opt-in-toestemming nodig

In Nederland gebeurt er op het vlak van de elektronische uitwisseling van de inhoud van medische dossiers meer dan de burger weet van heeft. Niet dat bepaalde zaken geheim zijn, maar de communicatie daarover op het internet is vaak zo veel omgeven met jargon dat het niet altijd voor iedereen inzichtelijk is wat er gebeurt. Zo werkt men in Nederland al sinds 2009 aan een systeem om medisch informatie, opgeslagen in een ziekenhuis-informatie-systeem(ZIS) met andere ziekenhuizen uit te wisselen. Het gaat om de XDS-uitwisseling. XDS staat voor Cross Platform Document Sharing. Op zich een lofwaardige zaak om te voorkomen dat medische onderzoeken dubbel plaatsvinden en elders beschikbare informatie gebruikt kan worden bij de behandeling van bijvoorbeeld tumoren. Wat echter van groot belang is om te beseffen dat ook voor dergelijke uitwisseling van gegevens het noodzakelijk is om de toestemming van de adequaat en volledig voorgelichte patiënt te hebben(informed consent). Het is voor te stellen dat er  afzonderlijke klinische dossiers zijn die een patiënt niet gedeeld wil zien.

XDS

XDS is een van de technische profielen van IHE. Dat staat voor Integrating the Healthcare Enterprise- Cross Platform Document Sharing.  IHE is een initiatief uit de V.S van zorgprofessionals en industrie om de manier waarop computersystemen in de zorg met elkaar informatie delen te verbeteren. IHE kent een Nederlandse tak. Het IHE-XDS profiel bestaat sinds 2003 en heeft als doel om medische documenten en beelden tussen zorginstellingen te delen op een gestandaardiseerde infrastructuur.  Een XDS infrastructuur kan worden gezien als een algemene oplossing om documenten en beelden uit te wisselen. Het IHE-XDS profiel kan veel bestandsformaten uitwisselen zoals PDF, Word, JPG, HL7-CDA en DICOM. Momenteel wordt XDS vooral gebruikt voor digitale beelduitwisseling, maar in principe kan elk type bestand worden uitgewisseld (bijvoorbeeld ontslagbrieven, lab uitslagen, verslagen en beelden van aanvullende onderzoeken, beeldvormende onderzoeken, et cetera).

Regionaal en supra-regionaal

Vanaf 2009 is men in Nederland bezig met het opzetten van regionale XDS-uitwisseling. Het startte met oncologie-netwerken. Het Universitair Medisch Centrum Groningen legde de basis voor de regionale XDS-infrastructuur in Noord Nederland (XDS NN). Stichting GERRIT is eigenaar en voert de regie over de implementatie van XDS NN. Ook allerlei andere regionale samenwerkingsclusters zijn in Nederland ontstaan. Uiteraard volgde hierop het streven on de regionale samenwerkingsverbanden supra-regionaal te gaan koppelen tot een landelijk dekkend netwerk.

Aan het tijdsverloop tussen 2009 en nu is al te zien dat het niet allemaal zo vlot gaat als dat men aanvankelijk dacht. Uit diverse publicaties komt naar voren dat aanvankelijk goed op stoom liggende zaken toch na verloop van tijd niet naar behoren werkten omdat ergens in de soft- en hardware-keten door updates bepaalde functionaliteit in tweede instantie weer niet goed liep.

Toestemming

Dat men voor het uitwisselen van zorgdata van een patiënt expliciete toestemming van de patiënt nodig heeft, is de ontwikkelaars en implementeerders van XDS ook wel duidelijk. Die toestemming dient vastgelegd te worden. Per ziekenhuis moet de patiënt die toestemming geven en deze vastgelegd worden. Zoiets decentraal vastleggen ervaart men toch als lastig. Er speelt daarnaast  dat voor een ander communicatiesysteem, namelijk het Landelijk SchakelPunt(LSP), ook expliciete toestemming nodig is, vastgelegd bij de brondossierhouders en doorgegeven aan de LSP-computer. Men heeft gedacht een oplossing daarvoor te vinden door het gaan vastleggen van de toestemming voor het beschikbaar stellen ongeacht de infrastructuur. Zie sheet 31 van deze PowerPointpresentatie.

Nog verder

Hiermee is het verhaal niet af, want om in 2020 het mogelijk te maken dat een patiënt kan aangeven met welke typen specialisten er geen data mogen worden uitgewisseld zijn er tracht men met twee projecten het begrip “gespecificeerde toestemming” vorm te geven. De projecten Gespecificeerde Toestemming Structuur (GTS) en Gespecificeerde Toestemming Zorg (GTZ) zijn opgestart om de gespecificeerde toestemming vast te leggen, te beheren en vervolgens toe te passen bij het opvragen van medische gegevens. GTS is een door Nictiz gestart project om de geregistreerde toestemming te laten verwerken en forceren in de systemen die elektronisch gegevens uitwisselen. In het project zitten diverse leveranciers, RSO NL en sinds oktober van dit jaar ook IHE NL.

Doelbinding

Het lijkt allemaal heel mooi en praktisch vanuit ICT-oogpunt, maar men vergeet één zeer cruciaal punt. Dat is gelegen in het feit dat voor elk afzonderlijke dataverzameling of  daarmee gelijk te stellen systeem om zorgdata uit te wisselen sprake moet zijn van een afzonderlijke doelbinding. Dat wil zeggen dat een vastgelegde toestemming voor het uitwisselen met het ene systeem niet noodzakelijkerwijs op gelijke wijze geldend is voor het gebruik van een ander systeem. XDS en LSP verschillen duidelijk in de opzet van welke data men met de onderscheiden systemen uitwisselt.  Wat nu geprobeerd wordt is het oprekken van de doelbindingscriteria. Het gaat immer om systemen die niet dezelfde data op dezelfde manier beschikbaar stellen. Als dit soort toestemmingsverzamelingen gemeengoed worden is het hek van de dam.

W.J. Jongejan