Onnodige polarisatie handelsmerk zelfverklaard evangelist eHealth

Op woensdag 29 juni 2016 zond de nieuwsrubriek Nieuwsuur een kritisch item over eHealth(32.50-41.46min.) uit. Daarin interviewde Judith Pennarts onder andere de zelfverklaarde “evangelist van eHealth”(brochure pag.5) Lucien Engelen kritisch vanwege zijn juichende en frequent controversiële uitspraken over dat onderwerp. Diezelfde dag verscheen van zijn hand een erg lang blog-artikel op de website www.smarthealth.nl met als kop “Brengt 2016 eindelijk een volwassen debat over digital health?” . Daarin wordt andermaal duidelijk dat hij bij het propageren van eHealth veelvuldig het beeld schetst van het gigantisch moeten opboksen tegen weerstand in het zorgveld, bij beleidsmakers en in de politiek. Daarmee creëert en cultiveert hij bewust het beeld van een underdog, die de strijd moet aangaan met tegenwerkende krachten in de gepercipieerde weerstandsnesten.

Geen verantwoordelijkheid

Het op die wijze opereren kan misschien korte tijd effectief zijn, maar geeft op de lange duur toch het gevoel dat je iemand ziet sleuren aan iets wat anderszins ook gebeurt van binnen uit de organisatie. Het moeilijke daarbij is dat Engelen zelf noch arts, noch verpleegkundige of ICT-er is. Met het Radboud ReShape Center(zeven medewerkers), waar hij de scepter over voert, roept hij op telkens nieuwe elektronische vindingen toe te passen zonder zelf verantwoordelijkheid te dragen op de zorg-werkvloer. Daar is het eerste vereiste dat de werkers continu goede kwaliteit van zorg leveren onderhevig aan het toezicht van de Inspectie voor de GezondheidsZorg(IGZ) en het tuchtrecht. Daarbij komt dat na het aanjagen van een nieuwe eHealth-applicatie de ReShape-Engelen-karavaan weer doortrekt.

Vijanddenken

Het telkens terugkerende thema in de publiciteit van Engelen met ReShape is het kenschetsen van artsen en andere werkers in de gezondheidszorg als behoudende, niet met de vooruitgang mee willen werkende, krachten, als tegenstanders dus. Niets is minder waar. Ik hoef maar te wijzen op de stormachtige wijze waarop de huisartsautomatisering in de eerste elektronische golf in de zorg heeft plaatsgevonden na 1990. Een ontwikkeling die vanaf de werkvloer tot tand kwam zonder aanjagen vanaf de zijlijn. Dat vijanddenken vindt niet alleen plaats ten opzichte van degenen die de eHealth-toepassingen zouden moeten integreren in het werkproces. Het richt zich ook op degenen die zich zorgen maken over de validiteit van de metingen/bepalingen, ook op hen die de bewijsvoering van de nieuwe technologieën goed onderbouwd willen zien, en tenslotte op degenen die zich afvragen of de privacy van de burger wel geborgd is.

Patiënt centraal

In veel uitingen van het ReShape Center van de hand van Lucien Engelen komt de kreet voor dat zij de patiënt stellen bij hun benadering. Het is een soort mantra die eindeloos herhaald wordt. Daarbij wordt voorondersteld dat in de zorg de belangen van de zorgverlener voorop zouden staan en de patiënt ergens op het tweede plan komt. De zorgverleners hebben weliswaar hun broodwinning door het verlenen van zorg, maar stellen zich in hoge mate ten dienste van de patiënt, denken mee met nieuwe ontwikkelingen. Zij willen bij innovatie altijd weten of de zorg door innovaties niet achteruitgaat. Met eHealth is het niet anders dan bij de introductie van nieuwe medicatie. Na aanvankelijk enthousiasme kan het werkelijke nut toch enorm tegenvallen.

Dieptepunt

Het absolute dieptepunt wat betreft het polariseren zijn de recente uitlatingen over de mensen die naar de privacy-kant kijken van de eHealth-toepassingen in een officiële brochure van VWS over eHealth. Engelen ventileerde zeker vanaf 2014 al het geluid dat privacy een stok is om elke innovatie dood te slaan. Hij noemt het zelfs een “innovation-killer”, eenvoudigweg, omdat privacy-issues introductie van eHealth zou hinderen. In de brochure spreekt hij zelfs van een “privacy-maffia”. Dat zijn heel grote woorden, laakbare kwalificaties, die door het ministerie gesanctioneerd zijn door het officieel maken en verspreiden van de brochure. Het zet een zeer kwalijke toon in het debat waardoor verhoudingen nodeloos op scherp komen te staan.

Bewijsvoering

Ook ten aanzien van de bewijsvoering over de werkzaamheid, validiteit en betrouwbaarheid van eHealth-toepassingen vindt polarisatie plaats. Waar in de zorg een communis opinio is over het toepassen van de principes van evidence-based practice propageert hij practice-based evidence. Waar bij het eerste principe eerst bewezen moet worden of iets echt werkzaam is, gaat het tweede principe uit van het gewoon toepassen van iets nieuws, ervaringen te bundelen en door big-data-analyse de waarde ervan bekijken. Als patiënt zou ik mij toch veiliger vinden onder de evidence-based practise in de zorg.

Contraproductief

De wijze waarop nu door polarisatie tegenstellingen worden gecreëerd of nodeloos aangescherpt zal uiteindelijk toch erg contraproductief zijn. Het constant op hoge toon aanjagen van nieuwe ontwikkelingen gaat vroeg of laat ervaren worden als hijgerige bemoeienis en leiden tot irritatie. De “evangelist” manoeuvreert zich daarmee ook in een steeds ingewikkelder positie. Gas terug nemen zal geduid worden als zwakte. Het enige wat nog kan is steeds luider roepen hoe goed de zegeningen van eHealth zijn. Het antwoord op de vraag “Brengt 2016 eindelijk een volwassen debat over digital health?” kan dan ook beantwoord worden met de opmerking dat de vraagsteller, Lucien Engelen, zelf de grootste hinderpaal is voor een volwassen discussie.

W.J. Jongejan