Beperkte beschikbaarheid antibioticum in coronacrisis-tijd problematisch

Sinds gisteren, 24 maart 2020, zijn op Twitter een flink aantal berichten van huisartsen en praktijkmedewerkers te lezen over leveringsproblemen van het antibioticum amoxycillne. Dit is een zogenaamd breed-spectrum antibioticum. Het is het middel van keuze als een patiënt met het corona-virus een bacteriële infectie erboven op heeft. Dat heet dan een superinfectie. Van amoxycilline verliep al jaren terug het patent. De grondstof van dit nu generieke geneesmiddel wordt op het ogenblik voornamelijk in China en India geproduceerd. China zat in lockdown en India ging vandaag, 25 maart, in lockdown. Logistiek is levering dus nu zeer problematisch. De enorme afhankelijkheid van Nederland van landen als China en India ontstond vooral door een race naar de bodem van de prijzen van generieke geneesmiddelen. Daardoor vind je  in Europa haast geen producent die er droog brood mee kan verdienen.

Nederlands paradepaardje

In Nederland was de Koninklijke Gist en Spiritusfabriek(KNGS) in Delft jarenlang DE producent van penicillines in Nederland. Daarbij ging het zowel om smalspectrum penicilline als feneticilline, maar ook om breedspectrum-variant amoxycilline. Alexander Fleming vond in 1928 het medicijn penicilline bij toeval uit in Engeland, maar met deze uitvinding werd een tijd lang niets gedaan. Dit veranderde toen NG&SF (de Nederlandsche Gist- & Spiritus Fabriek, opgericht in 1986) in 1940 een team samenstelde om in het geheim de penicilline verder te ontwikkelen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wilde men niet dat de Duitsers gebruik konden maken van het medicijn. De productie ging verder in het geheim onder de codenaam Bacinol. NG&SF kreeg uiteindelijk ook het patent op dit medicijn. Toen het project na de oorlog bekend werd, trok het veel publiciteit. Rond februari 1948 produceerde NG&SF in Delft al 40% van alle penicilline die in Nederland werd gebruikt.

In China verdaagd

In de eerste alinea schreef ik al dat door een strak preferentiebeleid door de zorgverzekeraars, op instigatie van het ministerie van VWS de productie om financiële redenen naar landen als India en China verdaagde. De Volkskrant schreef er op 21 maart 2020 een artikel over. Wat ook meespeelt is dat KN&GS opging in Gist-Brocades,  en later overgenomen werd door chemiegigant DSM. Die had een samenwerkingsovereenkomst met de North China Pharmaceutical Corporation (NCPC). DSM bracht in 2005 haar wereldwijde activiteiten op het gebied van antibiotica onder in een joint venture met de Chinese Sinochem Group. Op deze manier zie je ook  hoe de productie langzaamaan richting China verschuift. Daarbij bracht DSM de kennis in en produceerde China.

Substitutie 

Bij tekorten proberen apothekers en artsen in eerste instantie uit te wijken naar wel leverbare andere doseringssterkten van een middel. Daardoor kunnen bijv. drie capsules van 250 mg één capsule van 750 mg vervangen. Het uitwijken naar amoxycilline van een andere producent betekent het doorbreken van het preferentiebeleid, hetgeen  zorgverzekeraars niet zo maar toestaan. Bovendien blijken vaak andere merken eveneens een Chinese of Indiase origine te hebben en gelijktijdig niet leverbaar te zijn. Een volgende stap is de substitutie door een ander type antibioticum. Dat is vaak een sterker antibioticum met een ander werkingsspectrum. Het doorkruist volledig het beleid van terughoudend en selectief gebruik van antibiotica in Nederland.

Week 19 en 20

Op de website van de apothekersorganisatie KNMP  kan je te zien aan welke medicijnen er een tekort is en wanneer er mogelijk weer levering plaats vindt. Voor amoxycilline komen er meerdere fabrikanten op de lijst voor. Het merendeel zegt rond week 19 of 20 te kunnen leveren, dat is de week van 3 of 10 mei. We leven trouwens nu in week 13. De fabrikant die als eerst iets zegt te kunnen leveren is Sandoz, in week 15. De komende twee weken zal er dus een tekort zijn, waarvan de KNMP zegt dat die door substitutie opgelost moet/kan worden. Probleem is echter dan er bij andere antibiotica ook leveringsproblemen zijn. Op de genoemde website van de KNMP zoeken op cotrimoxazol, erythrocine of doxycycline levert ook van deze antibiotica tekorten op.

Geld

Het is triest en beschamend om te zien hoe geneesmiddelen die ooit des vaderlands trots waren en ruim leverbaar waren nu zo moeilijk leverbaar zijn. Onbedoelde gevolgen van bezuinigingen en voor bedrijven zelf financieel interessante motieven spelen een rol bij het ontstaan van die tekorten. De les die eruit getrokken moet worden is dat de bezuinigingen plus de globalisering nu als een molensteen om de nek van de huisarts en zijn patiënten hangt.

W.J. Jongejan, 27 maart 2020

Image by Brett Hondow from Pixabay